Κύπρος: 49 χρόνια από την τουρκική εισβολή - Οι εκδηλώσεις μνήμης-Ανακοίνωση ΥΠ.ΕΞ-

Σαράντα εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που έμελλε να σφραγίσει για πάντα το μέλλον του νησιού.

Με εκδηλώσεις μνήμης και τις δέουσες τιμές, η Κυπριακή Δημοκρατία τιμά τους πεσόντες, ανήμερα της 49ης μαύρης επετείου της απόβασης των Τούρκων στις 20 Ιουλίου 1974 στην παραλία Πέντε Μίλι της Κερύνειας, που πραγματοποιήθηκε πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα κατά του αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Νωρίς το πρωί ήχησαν για ακόμη μία φορά οι σειρήνες σε όλη την ελεύθερη Κύπρο με το σύνθημα της έναρξης συναγερμού.

Εκδηλώσεις μνήμης

Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, συνοδευόμενος από μέλη του υπουργικού συμβουλίου, θα παραστεί, αρχικά, στις 08:00 σε επίσημη δέηση στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας και ακολούθως, στις 10:00, στο ετήσιο μνημόσυνο για όσους έπεσαν κατά την τουρκική εισβολή, στον Καθεδρικό Ναό Αποστόλου Βαρνάβα, στη Λευκωσία.

Την ελληνική κυβέρνηση εκπροσωπεί ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Χαρδαλιάς, ο οποίος βρίσκεται στην Κύπρο και θα παραστεί στην επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των Πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών, στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Μακεδονίτισσας και στο Μνημόσυνο Πεσόντων κατά την τουρκική εισβολή, στον Ι.Ν. Αποστόλου Βαρνάβα, στην Αρχιεπισκοπή Κύπρου.

Χριστοδουλίδης: «Σαράντα εννέα χρόνια μετά δεν ξεχνούμε»

Σε ομιλία του, το βράδυ της Τετάρτης (19/7), στο Πανόραμα Αγνοουμένων στον Κόρνο, ο κ. Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε στις προσπάθειες για επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, ενώ καλωσόρισε τους εξ Ελλάδος συγγενείς αγνοουμένων, δηλώνοντάς τους ότι: «η σκέψη μας, εδώ και 49 χρόνια, βρίσκεται και στους δικούς τους, τους δικούς μας ανθρώπους. Η μνήμη μας επιστρέφει και στους άνδρες της ΕΛΔΥΚ, που στις 22 Ιουλίου, μετά από αντεπίθεση, έφτασαν μέχρι το Κιόνελι, επιφέροντας σοβαρές απώλειες στα τουρκικά στρατεύματα.

Η μνήμη, φοβερή και αδυσώπητη, επιστρέφει και στη γεμάτη πόνο και θάνατο τοποθεσία του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Εκεί όπου στις 14 Αυγούστου 1974 ξεκίνησε η φονική και άνιση μάχη, εφάμιλλη εκείνης των Θερμοπυλών. Εκεί που οι δικοί σας άνθρωποι, τα δικά μας παιδιά και οι δικοί μας ήρωες, έδωσαν την ύστατη μάχη, γνωρίζοντας -και το γνώριζαν πάρα πολύ καλά- ότι ο θάνατος ήταν αναπόφευκτος.

Σαράντα εννέα χρόνια μετά δεν ξεχνούμε. Τιμούμε και αναζητούμε τους πεσόντες και αγνοουμένους μας. Και άκουσα πριν κάποιες εκφράσεις διαμαρτυρίας και θέλω, ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, να αναλάβω την ευθύνη για όλες τις κυπριακές κυβερνήσεις από το 1974 μέχρι σήμερα για την πίκρα, για τη δυσαρέσκεια, για όλα αυτά που νιώθετε ότι ως Πολιτεία δεν έχουμε ανταποκριθεί».

Νωρίτερα, σε δηλώσεις του, ο κ. Χριστοδουλίδης εξέφρασε την αποφασιστικότητα, τη σοβαρότητα και τον ρεαλισμό, σύμφωνα με τα οποία επιθυμεί να προχωρήσει σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, ενώ τόνισε πως θα πράξει ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες για «σπάσιμο» του αδιεξόδου, επανέναρξη των συνομιλιών και επίλυση του Κυπριακού, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Στα Κατεχόμενα το μεσημέρι ο Ερντογάν

Παράλληλα, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναμένεται λίγο μετά τις 13:00 στο παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου στα Κατεχόμενα, εκεί όπου, σύμφωνα με τα τουρκοκυπριακά ΜΜΕ, αναμένεται να μοιραστεί μία «χαρμόσυνη είδηση», παράλληλα με την τέλεση των εγκαινίων του νέου αεροδρομίου.

Ο κ. Ερντογάν θα έχει συνάντηση με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, και θα συζητήσουν τις σχέσεις Τουρκίας-ψευδοκράτους «σε όλες τις πτυχές, καθώς και τις τελευταίες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ θα ανταλλάξουν απόψεις για την υπόθεση της Κύπρου».

Η καθιερωμένη παρέλαση στην κατεχόμενη Λευκωσία θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά απόγευμα, στις 18:00. Τον χαιρετισμό της θα δεχθούν ο Τουρκοκύπριος ηγέτης και ο Τούρκος Πρόεδρος, οι οποίοι θα μιλήσουν. O κ. Ερντογάν αναμένεται να μιλήσει και σε ειδική επετειακή συνεδρίαση της Ολομέλειας της «Βουλής».

Κυριάκος Μητσοτάκης: «49 χρόνια μετά δεν ξεχνώ»

Με μήνυμα στον λογαριασμό του σε κοινωνικό δίκτυο ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης σχολίασε τη θλιβερή επέτειο συμπλήρωσης 49 ετών από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την παράνομη κατοχή που συνεχίζεται έως σήμερα.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε ανάρτησή του στο facebook δήλωσε σχετικά: «Αλήθεια σημαίνει άρνηση υποταγής στη λήθη. Έτσι, 49 χρόνια μετά την αποτρόπαιη τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το σύνθημα “Δεν Ξεχνώ” παραμένει επίκαιρο και ενεργό. Εδώ και σχεδόν μισό αιώνα αρνείται τα παράνομα τετελεσμένα και γίνεται αφορμή νέων αγώνων.

Ο 21ος αιώνας δεν ανέχεται μία διχασμένη ευρωπαϊκή χώρα με στρατό κατοχής στο έδαφός της. Μόνη λύση, η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία της ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας».

ΥΠΕΞ: «Κορυφαία εθνική προτεραιότητα για την Ελλάδα η επίλυση του Κυπριακού»

«Σήμερα συμπληρώνονται 49 χρόνια από την τουρκική εισβολή της 20ής Ιουλίου 1974, η οποία προκάλεσε τον εδαφικό ακρωτηριασμό της Κύπρου και το συνεχιζόμενο δράμα χιλιάδων αγνοουμένων, εκτοπισμένων και εγκλωβισμένων», αναφέρει το υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του.

«Η Ελλάδα υποκλίνεται στη μνήμη των πεσόντων αδελφών και εκφράζει τον σεβασμό και την ευγνωμοσύνη της προς όλους τους Κύπριους και Ελλαδίτες που υπερασπίστηκαν με γενναιότητα τη Μεγαλόνησο», σημειώνει και προσθέτει: «Σχεδόν μισό αιώνα μετά, το Κυπριακό εξακολουθεί να παραμένει ένα διεθνές ζήτημα παράνομης εισβολής και κατοχής, κατά παράβαση των θεμελιωδών αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όπως συμβαίνει και με τη συνεχιζόμενη εδώ και ενάμιση χρόνο ρωσική εισβολή στην Ουκρανία».

«Για την Ελλάδα, η επίλυση του Κυπριακού ζητήματος αποτελεί κορυφαία εθνική προτεραιότητα. Σε συντονισμό με την Κυπριακή Δημοκρατία, εργαζόμαστε συστηματικά για τη δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα επιτρέψουν την εξεύρεση δίκαιης, βιώσιμης, λειτουργικής και αμοιβαίως αποδεκτής λύσης», τονίζει το υπουργείο Εξωτερικών και συμπληρώνει: «Μίας λύσης, η οποία, θα λαμβάνει υπόψη της την ιδιότητα της Κύπρου ως κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα την απαλλάσσει από το αναχρονιστικό σύστημα των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων. Μίας λύσης Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή καμία προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων επί του εδάφους και δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση για σενάριο "δύο κρατών"».

«Στον δίκαιο αγώνα του κυπριακού Ελληνισμού, η Ελλάδα θα είναι πάντοτε και με συνέπεια αρωγός και συμπαραστάτης», καταλήγει η ανακοίνωση του υπουργείου.

Η Τουρκική εισβολή

Η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο με την κωδική ονομασία «Αττίλας» ξεκίνησε την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974, με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν. 

Η ελληνική πλευρά πιάστηκε στον ύπνο και η αντίδρασή της εκδηλώθηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974).

Τα τουρκικά αποβατικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας, λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ης Ιουλίου. Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Οι κάτοικοι βρέθηκαν στο έλεος των εισβολέων. Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν.

Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη. Παρ’ ότι το ελληνικό Πεντάγωνο γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων, θεωρούσε ότι μπλοφάρουν. Μόλις στις 8:40 το πρωί δόθηκε επισήμως από την Αθήνα η εντολή εφαρμογής των πολεμικών σχεδίων, ενώ το ελληνικό ραδιόφωνο (το ΕΙΡΤ εν προκειμένω), μετέδωσε την είδηση γύρω στις 11 το πρωί. Η καθυστερημένη κινητοποίηση έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εισβολείς να παγιώσουν τις θέσεις τους και να δημιουργήσουν προγεφύρωμα από το Πέντε Μίλι της Κερύνειας προς τον Άγιο Ιλαρίωνα, έχοντας ως αντικειμενικό στόχο τη σύνδεσή του με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας.



Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (ελληνοκύπριους και ελλαδίτες), υπό τη διοίκηση του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, που είχε το γενικό πρόσταγμα στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Στο μεταξύ, άρχισε να κινητοποιείται και ο ελληνοκυπριακός ανδρικός πληθυσμός και να μετέχει στον άνισο αγώνα με ό,τι διέθετε ο καθένας, πυροβολώντας από τις στέγες των σπιτιών του κατά των εισβολέων αλεξιπτωτιστών.

Στην Αθήνα, η κυβέρνηση αιφνιδιασμένη από την εξέλιξη των γεγονότων αρχίζει να παρουσιάζει εικόνα διάλυσης. Κηρύσσει γενική επιστράτευση, η οποία εξελίσσεται σε φιάσκο, δείχνοντας την τραγική κατάσταση που βρισκόταν ο Ελληνικός Στρατός. Και να σκεφθεί κανείς ότι την Ελλάδα κυβερνούσαν οι στρατιωτικοί και ο Στρατός αν μη τι άλλο θα έπρεπε να βρισκόταν σε υψηλό επιχειρησιακό επίπεδο.


Ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο, που βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα ως εντολοδόχος του Κίσινγκερ, συναντάται στο Πεντάγωνο με το αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Μπονάνο. Ο παριστάμενος Δημήτριος Ιωαννίδης σε οργίλος ύφος απευθύνεται προς τον Σίσκο «Μας εξαπατήσατε... Ημείς θα κηρύξωμεν πόλεμον!» και αποχωρεί από τη σύσκεψη. Έκτοτε, τα ίχνη του αόρατου δικτάτορα χάνονται. Ο Σίσκο στη διάρκεια της ημέρας μάταια αναζητεί αρμόδιο για συνομιλίες.

Αργά το βράδυ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκδίδει το υπ’ αριθμόν 353 ψήφισμα, με το οποίο καλεί σε κατάπαυση του πυρός και σε αποχώρηση από την Κύπρο του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού». Παρά την ομόφωνη έγκρισή του, αγνοείται από την Τουρκία, η οποία έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων επείγεται να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια της. Γενικά, η διεθνής αντίδραση κατά του «Αττίλα» είναι χλιαρή.


Την επομένη, 21 Ιουλίου, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο είναι να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Οι Έλληνες στρατηγοί απορρίπτουν εισήγηση για επέμβαση στην Κύπρο, προβλέποντας αποτυχία του σχετικού εγχειρήματος. Δύο ελληνικά υποβρύχια που πλέουν προς την Κερύνεια διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα.


Οι Τούρκοι εισβολείς, παρά την αριθμητική τους υπεροχή και την ποιοτική υπεροχή του οπλισμούς τους, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα. Μάλιστα, από ασυνεννοησία η τουρκική αεροπορία βυθίζει το αντιτορπιλικό Κοτσατεπέ (D-354), το οποίο εξέλαβε για ελληνικό πλοίο και προκαλεί ζημιές σε άλλα δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.

Την ίδια μέρα, σημειώνεται δραστηριοποίηση του αμερικανικού παράγοντα για την επίτευξη ανακωχής. Ο Σίσκο, που πηγαινοέρχεται μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας, δεν βρίσκει κάποιον αρμόδιο στην Αθήνα να διαπραγματευτεί, καθώς όλοι οι αρμόδιοι έχουν εξαφανιστεί. Την ευθύνη αναλαμβάνει τελικά ο αρχηγός του Ναυτικού, ναύαρχος Πέτρος Αραπάκης, ο οποίος σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Κίσινγκερ συμφωνεί η ανακωχή να ισχύσει από τις 4 το απόγευμα της 22ης Ιουλίου.

Στις 2 το πρωί της 22ας Ιουλίου, 12 ελληνικά μεταγωγικά τύπου Νοράτλας, που μετέφεραν καταδρομείς στο νησί, βάλλονται, κατά λάθος, από φίλια πυρά πλησίον του αεροδρομίου της Λευκωσίας, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να καταρριφθεί (4 μέλη του πληρώματος και 27 καταδρομείς έχασαν τη ζωή τους), ενώ άλλα δύο να πάθουν σοβαρές ζημιές. Την ίδια ημέρα, οι Τούρκοι εισβολείς εντείνουν τις επιχειρήσεις τους. Αποβιβάζουν άρματα μάχης και το μεσημέρι καταλαμβάνουν την πόλη της Κερύνειας.

Στις 4 το απόγευμα αρχίζει να τηρείται η ανακωχή κατά τα συμφωνηθέντα, η οποία όμως θα παραβιασθεί αρκετές φορές από τους εισβολείς. Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, οι Τούρκοι ελέγχουν το 3% του Κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνδέει την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας.