Ελληνοτουρκικά: Από τις κόκκινες γραμμές στις γκρίζες ζώνες

Πυκνές φαίνεται να είναι οι διεργασίες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά και την τελευταία (24/9) συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της 79ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, καθώς η κυβέρνηση φαίνεται να ακολουθεί την οδό της μυστικής διπλωματίας, γεννώντας πολλά ερωτήματα.

Μάλιστα πλέον υπάρχει «πολιτική αναβάθμιση» στις συζητήσεις, καθώς για πρώτη φορά ύστερα από είκοσι χρόνια ο διάλογος θα γίνει απευθείας από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών και όχι σε επίπεδο διερευνητικών επαφών που υλοποιούσαν τεχνικά κλιμάκια των δύο πλευρών.

Την «αναβάθμιση του διαλόγου» επιβεβαίωσε και ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος είχε πει στην ΕΡΤ ότι «οι δύο ηγέτες έδωσαν την εντολή στους υπουργούς Εξωτερικών να διερευνήσουν το έδαφος για το κατά πόσο υπάρχουν πρόσφορες συνθήκες για να εκκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Επιβεβαιώθηκε το καλό κλίμα».

Επίσης, ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών προανήγγειλε ότι στις αρχές του 2025 θα γίνει το Ανώτατο Συμβούλιο, όμως είχε προσθέσει ότι για να πραγματοποιηθεί πρέπει να ακολουθηθούν οι «τρεις πυλώνες» ανάμεσα στις δύο χώρες, που είναι «ο πολιτικός διάλογος, τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και η θετική ατζέντα».

Αυτό που αξίζει να τονιστεί είναι ότι πρώτη φορά έπειτα από δύο δεκαετίες οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών, καθώς για πάνω από είκοσι χρόνια γίνονταν σε επίπεδο

διερευνητικών επαφών μεταξύ τεχνικών κλιμακίων των δύο πλευρών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση «ξεμπλοκάρει» ζητήματα στα οποία οι τεχνοκράτες δεν μπορούσαν να πάρουν αποφάσεις.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση ο Γ. Γεραπετρίτης είχε πει στον Σκάι στις 4/10 ότι «έχουμε 64 κύκλους διερευνητικών επαφών» και «δεν είμαστε κοντύτερα στην οριοθέτηση. Διαπιστώναμε αν όχι ότι βρισκόμασταν σε χειρότερη θέση, ότι παραμέναμε στάσιμοι». Παράλληλα πρόσθεσε: «Σήμερα λοιπόν που μιλάμε η απάντηση είναι η ακόλουθη: θέλουμε να πιάσουμε το νήμα με μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Η προσέγγιση αυτή θα στηρίζεται στο ότι έχουμε αμοιβαία κοινή κατανόηση, έχουμε μια πολιτική βούληση να μπούμε στην ουσία αυτού του δύσκολου ζητήματος».

«De facto μορατόριουμ»

Οι κινήσεις της κυβέρνησης και η «αναβάθμιση του πολιτικού διαλόγου» δείχνουν με τον πιο καθαρό τρόπο ότι τα δημοσιεύματα όπως αυτό του Reuters, που υποστηρίζουν ότι οι συνομιλίες ανάμεσα στις δύο χώρες «θα οδηγήσουν σε de facto μορατόριουμ μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για να σταματήσουν οι παραβιάσεις σε θαλάσσιο και εναέριο χώρο», μόνο τυχαία δεν έγιναν. Μάλιστα, στο ίδιο δημοσίευμα τονιζόταν ότι «μια συμφωνία σχετικά με το πού αρχίζουν και πού τελειώνουν οι θαλάσσιες ζώνες τους είναι σημαντική για τον καθορισμό των δικαιωμάτων σε πιθανά αποθέματα φυσικού αερίου και συστήματα υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας».

Στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και δημοσίευμα στον ενημερωτικό ιστότοπο Al Monitor μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν (24/9) που σημείωνε ότι η προσεγγιση δεν θα γίνει χωρίς συμβιβασμούς.

«Προκαταρκτικό στάδιο»

Μπορεί ο πρωθυπουργός στις επίσημες τοποθετήσεις του να λέει ότι «η Ελλάδα είναι πρόθυμη να εργαστεί για την επίλυση του μοναδικού εκκρεμούς σημαντικού ζητήματος με τη γείτονα: την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο», όμως το πολιτικό κλίμα του διαλόγου δείχνει ότι η ατζέντα είναι πιο ευρεία. Αλλωστε όπως δήλωσε και ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης στον Σκάι:

«Να συμφωνήσουμε πρώτα απ’ όλα ποιο είναι το εύρος της συζήτησης, που για μας παγίως είναι ένα και μόνο, οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και υφαλοκρηπίδας. Και το δεύτερο είναι ότι εφαρμόζεται απαρεγκλίτως το διεθνές δίκαιο. 

Εάν συμφωνήσουμε σε αυτές τις βασικές παραδοχές, που συνιστούν γενικές αρχές, μαζί με άλλα, διαδικαστικά ζητήματα, όπως ποια θα είναι η σύνθεση, ποιο θα είναι το χρονοδιάγραμμα κ.λπ., τότε και μόνο τότε θα πάμε στους ηγέτες για να λάβουμε την ειδική εντολή, να πάμε σε αυτό που θα λέγαμε “επί των χαρτών”, δηλαδή να δούμε πάνω στον χάρτη ποια θα είναι η οριοθέτηση αυτή. Ακόμη βρισκόμαστε σε ένα εντελώς προκαταρκτικό στάδιο».

Οπως φαίνεται, δεν είναι τυχαίο ότι τον Ιούλιο του 2023, στην ερώτηση εάν το «καλό κλίμα» μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας μπορεί να οδηγήσει σε μια απομείωση της εθνικής κυριαρχίας, ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε σημειώσει: «Αυτό είναι μια σχετική έννοια, αλλά πρέπει να σας πω ότι οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί ενδεχομένως, ναι, να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις οι οποίες μπορούν να αποτελούν την αφετηρία μιας διαπραγμάτευσης».

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι κινήσεις του πρωθυπουργού έχουν και προσωπική ατζέντα, καθώς η ιδέα για πολιτική διαφυγή «στο εξωτερικό» είναι πάνω στο τραπέζι. Σε αυτό το πλαίσιο ανοίγει μια «γκρίζα» ατζέντα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, στην οποία δεν υπάρχει καν μίνιμουμ πλαίσιο ή, όπως το είπε ο Γ. Γεραπετρίτης, δεν έχει οριστεί το «εύρος» της συζήτησης. Τέλος, τονίζεται ότι το επόμενο διάστημα τα ελληνοτουρκικά ενδέχεται να απασχολήσουν όλο το πολιτικό σύστημα.

Με τις κόκκινες γραμμές της η Τουρκία στο «παζάρι»

Μπορεί κατά τον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών να μην έχει οριστεί το «εύρος της συζήτησης», όμως από την τουρκική πλευρά τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Χουριέτ» επικαλέστηκε τουρκικές διπλωματικές πηγές σε δημοσίευμα με τίτλο:

«Οι κόκκινες γραμμές της Αγκυρας παραμένουν αμετάβλητες», οι οποίες σχολίασαν τις πρόσφατες δηλώσεις του Γ. Γεραπετρίτη περί μίας και μόνο διαφοράς στο Αιγαίο (οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ) υποστηρίζοντας ότι είναι απολύτως αδύνατο να περιοριστούν σε μόνο ένα θέμα.

Οπως σημειώνεται, η Αγκυρα επιθυμεί μόνιμη λύση «πακέτο» σε διαφορές που αφορούν από τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο έως τους γεωγραφικούς σχηματισμούς ασαφούς ιδιοκτησίας και την αποστρατιωτικοποίηση νησιών καθώς και τη διαχείριση του FIR. Από τις διεκδικήσεις της Αγκυρας δεν απουσιάζουν και τα θέματα που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη.