Ακρίβεια: Πώς πέτυχε ο Σάντσεθ στην Ισπανία εκεί που απέτυχε ο Μητσοτάκης

Με ταχύτερους ρυθμούς από την υπόλοιπη Ευρώπη τρέχει ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ελλάδα κατά την τελευταία τριετία, κάτι που στοιχίζει στους Έλληνες πολίτες, οι οποίοι βλέπουν δραματικές επιπτώσεις στο εισόδημά τους. 

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση φαίνεται να συνεχίζει στο ίδιο τέμπο και μετά το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, αρνούμενη να προχωρήσει σε κάτι δραστικό, όπως για παράδειγμα η μείωση του ΦΠΑ. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ελλάδα, από την έναρξη της πληθωριστικής κρίσης τον Απρίλιο του 2021, τρέχει με 30,3%, έναντι 26,3% στην Ευρωζώνη και 28,9% στην Ε.Ε. 

Αυτό συμβαίνει ενόσω η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων βρίσκεται στην προτελευταία θέση, μόνο πάνω από τη Βουλγαρία. Σύμφωνα με τη Eurostat, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης διαμορφώθηκε το 2023 στο 67% του μέσου όρου της Ε.Ε. των 27, όσο ήταν δηλαδή και το 2022. Απέχει δηλαδή επί της ουσίας 33 μονάδες!

Το παράδειγμα της Ισπανίας

Την ίδια στιγμή, ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία πέτυχαν αποτελέσματα μέσω της μείωσης του ΦΠΑ. Ειδικότερα, έρευνα της Τράπεζας της Ισπανίας ανέλυσε τα αποτελέσματα. 

Στις 28 Δεκεμβρίου 2022 η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε προσωρινή μείωση του ΦΠΑ για επιλεγμένα προϊόντα. Οι συντελεστές ΦΠΑ μειώθηκαν την 1η Ιανουαρίου 2023. 

Χρησιμοποιώντας ένα σύνολο δεδομένων από το Διαδίκτυο αξιοποιήθηκαν τεχνικές μηχανικής μάθησης για την ταξινόμηση κάθε προϊόντος. Στη συνέχεια μελετήθηκαν οι επιπτώσεις της προσωρινής μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές καλύπτοντας τις ημερήσιες τιμές περίπου 10.000 προϊόντων διατροφής που πωλούνται διαδικτυακά από ένα ισπανικό σούπερ μάρκετ. 

Ακολούθως πραγματοποιήθηκε σύγκριση της εξέλιξης των τιμών για τα προϊόντα που συμμετείχαν στο μέτρο (δηλαδή που υπόκεινται στη φορολογική πολιτική) με μια ομάδα ελέγχου (είδη διατροφής εκτός του πεδίου εφαρμογής της πολιτικής). Τα ευρήματα έδειξαν ότι «σε επίπεδο σούπερ μάρκετ η μετακύλιση ήταν σχεδόν πλήρης».

Η μείωση του ΦΠΑ ήταν ένα από τα δημοσιονομικά μέτρα που χρησιμοποίησαν διαφορετικές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να μετριάσουν τις επιπτώσεις των πρόσφατων οικονομικών κλυδωνισμών, όπως η πανδημία της Covid-19, οι επακόλουθες διαταραχές του εφοδιασμού και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία. 

Πράγματι, μετά την Ισπανία, σε μείωση ως και μηδενισμό ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα προχώρησαν η Πορτογαλία, η Κύπρος και η Πολωνία. Ειδικά στην Ισπανία το μέτρο είχε αποφασιστεί αρχικά να λήξει έπειτα από έξι μήνες, στις 30 Ιουνίου του 2023, ωστόσο διατηρήθηκε ως και φέτος το καλοκαίρι, αφού ο πληθωρισμός αποδείχθηκε επίμονος και αναμένεται να παραταθεί εκ νέου.

Στην Ισπανία ο ΦΠΑ μειώθηκε από το 4% στο 0% σε τρόφιμα πρώτης ανάγκης, όπως το ψωμί, το γάλα, το τυρί, τα αυγά, τα φρούτα και τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά. Σε άλλες ομάδες, όπως τα έλαια και τα ζυμαρικά, ο ΦΠΑ μειώθηκε κατά το ήμισυ, από το 10% στο 5%. 

Η ισπανική κυβέρνηση εκτίμησε πως αυτή η μείωση του ΦΠΑ θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση 1,32 δισ. ευρώ για τα ισπανικά νοικοκυριά κατά το οικονομικό έτος 2023 (σύμφωνα με το ισπανικό υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Επιχειρήσεων). 

Βασική προϋπόθεση όμως για την αποτελεσματικότητα του μέτρου ήταν τα σούπερ μάρκετ να μετακυλήσουν τον χαμηλότερο φόρο στις τελικές τιμές.

Οι μειώσεις πέρασαν στο ράφι

Η έρευνα των οικονομολόγων της Τράπεζας της Ισπανίας καταπιάστηκε και με το πόσο σύντομα και σε τι ποσοστό ενσωματώθηκε στις τελικές τιμές η μείωση του ΦΠΑ σε διαφορετικές κατηγορίες τροφίμων: νωπά και επεξεργασμένα, επώνυμα και ιδιωτικής ετικέτας, εισαγόμενα και εγχώρια.

Η διαπίστωση είναι ότι κατά μέσο όρο σε όλα τα προϊόντα μεταφέρθηκε στις τιμές λιανικής η μείωση του ΦΠΑ σε ποσοστό από 70% ως 100% με την πάροδο του χρόνου, με διαφορετικό ρυθμό ανταπόκρισης όμως.

Σε γενικές γραμμές, μολονότι οι λιανέμποροι συμμορφώθηκαν στη μετακύλιση της μείωσης του ΦΠΑ από τις πρώτες τρεις εβδομάδες σε ποσοστό 90%, χρειάστηκε να περάσουν περίπου 2,5 μήνες για να φτάσει το ποσοστό της μετακύλισης στο 100%, ενώ στη συνέχεια η επίπτωση της μείωσης ΦΠΑ στις τιμές πέφτει στο 70%.