Ποινικός Κώδικας: Τι αλλάζει για βαριά και σεξουαλικά εγκλήματα

Τις βαριές αναπηρίες στον τομέα της ποινικής αντιμετώπισης της εγκληματικότητας επιχειρούν να θεραπεύσουν οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα, που ήδη έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από τον υπουργό Δικαιοσύνης Κων. Τσιάρα, πριν το νομοθέτημα οδεύσει προς ψήφιση στη Βουλή.

Δύο χρόνια μετά την εσπευσμένη ψήφιση του Ποινικού Κώδικα, παραμονές των εκλογών του 2019, όταν προκλήθηκε εξ αυτού και σκληρή πολιτική αντιπαράθεση, η κυβέρνηση έρχεται τώρα να αλλάξει όσες διατάξεις κρίνονται προβληματικές και όσες στην πράξη αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές.

Οι αλλαγές, προϊόν διετούς επεξεργασίας από ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή που λειτούργησε στο υπουργείο Δικαιοσύνης, αναμένεται να καταστούν νόμος του κράτους μέσα στον Οκτώβριο, καθώς τα θέματα της βαριάς εγκληματικότητας, ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικών κακοποιήσεων απασχολούν τελευταία έντονα την κοινωνία και κατατάσσονται στις δημοσκοπήσεις στα ενδιαφέροντα των πολιτών, που αξιώνουν αλλαγές από το κυβερνητικό επιτελείο.

Οι μεταβολές που επιχειρούνται στον Ποινικό Κώδικα εστιάζονται σε δύο μεγάλα «πακέτα». 

• Στη βαριά εγκληματικότητα, όπου επέρχονται αλλαγές κυρίως στο πεδίο της έκτισης των ποινών, με στόχο οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων να μένουν περισσότερα χρόνια στη φυλακή και πάντως να μην αποφυλακίζονται με ευεργετικά μέτρα.

• Στην εγκληματικότητα κατά ανηλίκων και τα δύσκολα στην αποκάλυψη εγκλήματα της ενδοοικογενειακής βίας και της σεξουαλικής κακοποίησης.

Επίσης σειρά διατάξεων αλλάζει τον τρόπο κίνησης της ποινικής δίωξης, θέμα πολύ σημαντικό, καθώς δίνει τη δυνατότητα παρέμβασης στην Εισαγγελία αυτεπάγγελτων διώξεων, χωρίς να χρειάζεται η πρωτοβουλία των θυμάτων.

Σε ό,τι αφορά τη βαριά εγκληματικότητα –ναρκωτικά, ληστείες, ανθρωποκτονίες, βιασμοί, τρομοκρατικές πράξεις, εσχάτη προδοσία, εμπορία ανθρώπων, αρπαγή ανηλίκων και άλλα– προβλέπεται ότι οι δράστες αυτών των εγκλημάτων δεν θα βγαίνουν από τη φυλακή αν δεν εκτίσουν (πραγματικά) τα 4/5 της ποινής που τους έχει επιβληθεί. Εως σήμερα έβγαιναν με έκτιση μόνο των 2/5 ή των 3/5. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως ένας καταδικασμένος για ληστεία με ποινή 12 χρόνια κάθειρξη, σήμερα μένει στη φυλακή 4 χρόνια, ενώ με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα θα μένει 7 χρόνια.

Το ίδιο θα συμβαίνει και για το οργανωμένο έγκλημα. Για παράδειγμα, καταδικασμένος σε 15 χρόνια κάθειρξη για οργανωμένη εγκληματική δράση, με την ισχύουσα νομοθεσία μένει μέσα 6 χρόνια, ενώ με τη νέα ρύθμιση θα μένει 9 χρόνια. 

Σε ό,τι αφορά τα βαριά εγκλήματα –ανθρωποκτονίες, βιασμοί, τρομοκρατικές πράξεις και άλλα που επισύρουν ισόβια– με την αλλαγή που προτείνεται, τα ισόβια θα σημαίνουν το λιγότερο 18 χρόνια «μέσα» –μέχρι σήμερα ήταν 16–, ενώ στα βαριά εγκλήματα θα απαγορεύεται, σε κάθε περίπτωση, η αποφυλάκιση και η έκτιση της ποινής με βραχιολάκι.

Σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο των νομοθετικών μεταβολών για τα βαριά εγκλήματα είναι οι ποινές να εκτίονται και όχι να καταδικάζεται κάποιος σε 10 ή 15 χρόνια και να βγαίνει σε 4 ή 5 χρόνια από τη φυλακή. Σε ό,τι αφορά τα ισόβια, η προτεινόμενη ρύθμιση για πραγματική παραμονή στη φυλακή, τουλάχιστον για 18 χρόνια αντί για 16 που ήταν σήμερα, μπορεί και να αλλάξει προς τα πάνω, καθώς υπάρχουν και προτάσεις τα ισόβια να σημαίνουν τουλάχιστον 20 χρόνια φυλάκισης.

Ειδικό κεφάλαιο αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα περιλαμβάνει τα εγκλήματα κατά ανηλίκων και πότε αυτά παραγράφονται, εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικών κακοποιήσεων μέσα στην οικογένεια με αυστηροποίηση ποινών, αύξηση των ορίων της παραγραφής και νέες δυνατότητες που παρέχονται στην Εισαγγελία για την προστασία των ανηλίκων που πέφτουν θύματα εγκληματικών ενεργειών.

Ας ξεκινήσουμε με τις παραγραφές για εγκλήματα κατά ανηλίκων. Προβλέπεται ότι αυτά παραγράφονται μόνο όταν ο ανήλικος ενηλικιωθεί και η διαβάθμιση είναι η εξής: Αν το αδίκημα εις βάρος του είναι πλημμέλημα, παραγράφεται ένα χρόνο μετά την ενηλικίωση του θύματος. Δηλαδή στα 19. Αν είναι κακούργημα, τρία χρόνια μετά, δηλαδή στα 21.

Ομως, για τους ανηλίκους προβλέπεται πρόσθετη προστασία καθώς για πολλές εγκληματικές δραστηριότητες εις βάρος τους, κακοποιήσεις και λοιπά, η κίνηση της ποινικής δίωξης μπορεί να γίνεται πλέον αυτεπάγγελτα από τον εισαγγελέα, χωρίς να απαιτείται η οποιαδήποτε νομική ενέργεια από το θύμα, κάτι που δεν ισχύει σήμερα.

Οικογένεια και εργασία

Στο πεδίο των ποινικών κυρώσεων επανέρχεται σε κακούργημα το αδίκημα της αιμομειξίας, που είχε γίνει πλημμέλημα με την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το 2019, ενώ αυστηροποιούνται σημαντικά οι ποινές για σεξουαλικές κακοποιήσεις και παρενοχλήσεις μεταξύ συγγενών. Παράλληλα, προβλέπεται η δίωξη για την αυτοδικία να είναι αυτεπάγγελτη, ενώ οι προσβολές γενετήσιας αξιοπρέπειας, όταν γίνονται στο πλαίσιο εργασιακής εξάρτησης (υπάλληλοι ή γενικά εργαζόμενοι) τιμωρούνται μόνο με φυλάκιση και όχι και με χρηματική ποινή, όπως ισχύει σήμερα.

Με άλλες διατάξεις, οι σωματικές βλάβες όταν είναι αδικήματα που στρέφονται κατά εργαζομένων τιμωρούνται αυστηρότερα, ενώ με πολλές ακόμα ρυθμίσεις βελτιώνονται επί το αυστηρότερο οι ποινικές κυρώσεις για σειρά εγκλημάτων.

Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις επιχειρούν να βελτιώσουν γενικά το ποινικό οπλοστάσιο κατά της εγκληματικότητας, βαριάς και σεξουαλικής, σε μια περίοδο όπου εγκλήματα αυτού του τύπου σημειώνονται συχνά και η ανάγκη για εναρμόνιση του αισθήματος δικαιοσύνης με την επιβαλλόμενη ποινική τιμωρία είναι ζητούμενο, ενώ η εγκληματικότητα απασχολεί τους πολίτες και η κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει το φαινόμενο, όχι μόνο με όρους αστυνομικής κινητοποίησης αλλά και νομοθετικών ρυθμίσεων.