Ιερός λόχος, η θρυλική μονάδα που νίκησε τους Σπαρτιάτες. Αποτελούνταν από 150 ζευγάρια. Γιατί ο Φίλιππος είπε πάνω από τα πτώματά τους: "Να βρει καταστροφή όποιον υπονοεί ο,τιδήποτε άσεμνο για τους άνδρες αυτούς"

Οι Σπαρτιάτες της αρχαίας Ελλάδας περιλαμβάνονται ανάμεσα στους πιο διάσημους και τρομερούς πολεμιστές όλων των εποχών. Δεν υπήρξε ποτέ ξανά λαός τόσο προσηλωμένος στις πολεμικές τέχνες. 

Τα αγόρια της Σπάρτης έφευγαν από το σπίτι τους σε ηλικία εφτά ετών και πήγαιναν να φοιτήσουν σε στρατιωτική σχολή, ενώ κάθε άνδρας μεταξύ είκοσι και εξήντα ετών έπρεπε να υπηρετεί τον στρατό. Έτσι η Σπάρτη διέθετε την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη στην Ελλάδα. 

Η ιστορία λέει ότι ο Φίλιππος Β’ έστειλε ένα απειλητικό μήνυμα στους Σπαρτιάτες, προειδοποιώντας: «Αν εισβάλλω στη Λακωνία, θα την κάψω συθέμελα». 

Η μονολεκτική απάντηση των Σπαρτιατών ήταν: «Αν…» Το καθημερινό πρόγραμμα των Σπαρτιατών ήταν τόσο απαιτητικό, ώστε ο Πλούταρχος ισχυρίστηκε πως ήταν οι μόνοι άντρες στον κόσμο για τους οποίους ο πόλεμος ήταν μια ευπρόσδεκτη ξεκούραση από την καθημερινή εκπαίδευση Παρόλα αυτά, ο περίφημος σπαρτιατικός στρατός ηττήθηκε από τους Θηβαίους στη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ. Το σημείο καμπής της μάχης ήταν όταν μια επίλεκτη στρατιωτική μονάδα των Θηβαίων, που ήταν γνωστή ως Ιερός Λόχος, διέσπασε τη δεξιά πτέρυγα των Σπαρτιατών. 

Διάσημος τόσο για τη μαχητική ικανότητα, όσο και για την ασυνήθιστη σύνθεση του, ο Ιερός Λόχος απαρτιζόταν από 300 στρατιώτες που είχαν όλοι ένα κοινό στοιχείο. Κατά τον Πλούταρχο, ήταν εραστές και ερωμένοι, καθώς οι έννοιες αυτές χρησιμοποιούνταν με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο στην αρχαία Ελλάδα. Αυτή η μοναδική μονάδα αποτελούνταν από 150 ομοφυλόφιλα ζευγάρια. Η ιδέα ήταν ο καθένας από τους άντρες θα είχε κίνητρο να πολεμήσει με όλη του τη δύναμη για να προστατεύσει τον εραστή του, αλλά και για να μην ντροπιαστεί στα μάτια του. Στη σύγχρονη στρατιωτική ορολογία, θα θεωρούσε κανείς ότι ο «λόχος εραστών» των Θηβαίων θα εμφάνιζε μεγάλη συνοχή μονάδας. Και αυτό συνέβη. 

Ο Ιερός Λόχος παρέμεινε αήττητος για περισσότερα από τριάντα χρόνια. Όταν τελικά κατανικήθηκε στη μάχη από τους Μακεδόνες, λέγεται ότι η μονάδα ήταν τόσο απρόθυμη να παραδοθεί, ώστε πολέμησαν όλοι μέχρι εσχάτων. Όταν ο Φίλιππος Β’ είδε τα πτώματα των ανδρών του Ιερού Λόχου ανέφερε: «Να βρει καταστροφή όποιον υπονοεί οτιδήποτε άσεμνο για τους άνδρες αυτούς». 

 Σχετικά με το θέμα αναφέρεται ο Πλούταρχος: Βίοι Παράλληλοι: 

Πελοπίδας Η σχέση ανάμεσα στους ιερολοχίτες ήταν ερωτική. Όχι όμως με την σαρκική έννοια όπως σήμερα το εννοούμε, αλλά με την σχέση ανάμεσα στον «καθοδηγητή-εραστή και τον μαθητή-ερωμένο»! Ο Πλούταρχος μας μεταφέρει τα λόγια του Φιλίππου , όταν αντίκρισε τους νεκρούς ιερολοχίτες κατά την μάχη της Χαιρώνειας. Με δάκρυα στα μάτια ο Φίλιππος είπε: «είθε να έχει κακό χαμό όποιος υπονοήσει ότι αυτοί οι άνδρες έκαναν ή υπέφεραν κάτι κακό». Ειδικότερα γράφει: [18.1] Τὸν δ’ ἱερὸν λόχον ὥς φασι συνετάξατο Γοργίδας πρῶτος ἐξ ἀνδρῶν ἐπιλέκτων τριακοσίων, οἷς ἡ πόλις ἄσκησιν καὶ δίαιταν ἐν τῇ Καδμείᾳ στρατοπεδευομένοις παρεῖχε. καὶ διὰ τοῦθ’ ὁ ἐκ πόλεως λόχος ἐκαλοῦντο· τὰς γὰρ ἀκροπόλεις ἐπιεικῶς οἱ τότε πόλεις ὠνόμαζον· 

[18.2] ἔνιοι δέ φασιν ἐξ ἐραστῶν καὶ ἐρωμένων γενέσθαι τὸ σύστημα τοῦτο, καὶ Παμμένους ἀπομνημονεύεταί τι μετὰ παιδιᾶς εἰρημένον· οὐ γὰρ ἔφη τακτικὸν εἶναι τὸν Ὁμήρου Νέστορα, κελεύοντα κατὰ φῦλα καὶ φρήτρας συλλοχίζεσθαι τοὺς Ἕλληνας, ὡς φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ, φῦλα δὲ φύλοις,(Ιλιάς Β’ 363) [18.3] δέον ἐραστὴν παρ’ ἐρώμενον τάττειν. φυλέτας μὲν γὰρ φυλετῶν καὶ φρατόρων <φράτορας> οὐ πολὺν λόγον ἔχειν ἐν τοῖς δεινοῖς, τὸ δ’ ἐξ ἐρωτικῆς φιλίας συνηρμοσμένον στῖφος ἀδιάλυτον εἶναι καὶ ἄῤῥηκτον, ὅταν οἱ μὲν ἀγαπῶντες τοὺς ἐρωμένους, οἱ δ’ αἰσχυνόμενοι τοὺς ἐρῶντας,

[18.4] ἐμμένωσι τοῖς δεινοῖς ὑπὲρ ἀλλήλων. καὶ τοῦτο θαυμαστὸν οὐκ ἔστιν, εἴγε δὴ καὶ μὴ παρόντας αἰδοῦνται μᾶλλον ἑτέρων παρόντων, ὡς ἐκεῖνος ὁ τοῦ πολεμίου κείμενον αὐτὸν ἐπισφάττειν μέλλοντος δεόμενος καὶ ἀντιβολῶν διὰ τοῦ στέρνου διεῖναι τὸ ξίφος, «ὅπως» ἔφη «μή με νεκρὸν ὁ ἐρώμενος ὁρῶν κατὰ νώτου τετρωμένον [18.5]

 αἰσχυνθῇ.» λέγεται δὲ καὶ τὸν Ἰόλεων τοῦ Ἡρακλέους ἐρώμενον ὄντα κοινωνεῖν τῶν ἄθλων καὶ παρασπίζειν. Ἀριστοτέλης δὲ καὶ καθ’ αὑτὸν ἔτι φησὶν ἐπὶ τοῦ τάφου τοῦ Ἰόλεω τὰς καταπιστώσεις ποιεῖσθαι τοὺς ἐρωμένους [18.6] 

καὶ τοὺς ἐραστάς. εἰκὸς οὖν καὶ τὸν λόχον ἱερὸν προσαγορεύεσθαι, καθότι καὶ Πλάτων ἔνθεον φίλον [18.7]τὸν ἐραστὴν προσεῖπε. λέγεται δὲ διαμεῖναι μέχρι τῆς ἐν Χαιρωνείᾳ μάχης ἀήττητον· ὡς δὲ μετὰ τὴν μάχην ἐφορῶν τοὺς νεκροὺς ὁ Φίλιππος ἔστη κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον, ἐν ᾧ συνετύγχανε κεῖσθαι τοὺς τριακοσίους, ἐναντίους ἀπηντηκότας ταῖς σαρίσαις ἅπαντας ἐν τοῖς [στενοῖς] ὅπλοις καὶ μετ’ ἀλλήλων ἀναμεμειγμένους, θαυμάσαντα καὶ πυθόμενον, ὡς ὁ τῶν ἐραστῶν καὶ τῶν ἐρωμένων οὗτος εἴη λόχος, δακρῦσαι καὶ εἰπεῖν· «ἀπόλοιντο κακῶς οἱ τούτους τι ποιεῖν ἢ πάσχειν αἰσχρὸν ὑπονοοῦντες.».