Το "καλάθι" απέναντι στο "τσουνάμι" ακρίβειας - Οι ελπίδες της κυβέρνησης, τα προϊόντα και οι αστερίσκοι

Στο "καλάθι του νοικοκυριού" προσβλέπει η κυβέρνηση ώστε να διαμορφωθούν κάπως καλύτερες συνθήκες στην αγορά για τους καταναλωτές, που αντιμετωπίζουν συνεχή κύματα ακρίβειας. ‘Ηδη στα τρόφιμα ο πληθωρισμός τρέχει με 13,5%, κατά μια και μισή ποσοστιαία μονάδα παραπάνω από τον μέσο όρο του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, καθιστώντας την καθημερινότητα ιδιαίτερα δύσκολη για τους εργαζόμενους. 

Υπενθυμίζεται ότι στην ομάδα Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά καταγράφονται αυξήσεις που φτάνουν το 18,4% σε ψωμί και δημητριακά, 17,6% σε κρέατα (γενικά), 4,2% σε ψάρια (γενικά), 23,3% σε γαλακτοκομικά και αυγά, 17% σε έλαια και λίπη, 8,7% σε λαχανικά (γενικά), 6,2% σε ζάχαρη-σοκολάτες-γλυκάπαγωτά, 12,6 σε λοιπά τρόφιμα, 14,3 σε καφέ-κακάο-τσάι, 4,7% σε μεταλλικό νερό-αναψυκτικά-χυμούς φρούτων.

Το "καλάθι του νοικοκυριού", πάντως, με βάση την κυβέρνηση ουσιαστικά θα προσφέρει κυρίως στην ενημέρωση των καταναλωτών και στην ένταση του ανταγωνισμού.

Μιλώντας, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου, στην εκπομπή “Καλημέρα Ελλάδα” στον Αντ1 επισήμανε ότι “η κάθε αλυσίδα σούπερ μάρκετ θα ανταγωνίζεται την άλλη για το φθηνότερο 'καλάθι'. Άρα, η κάθε αλυσίδα θα επιλέξει τα προϊόντα και τις τιμές. Την επόμενη εβδομάδα θα δούμε τα καλάθια των εταιρειών”. 

Παράλληλα, προσέφερε, ότι το “καλάθι” δεν έχει πλαφόν τιμών. “Εμείς δεν έχουμε βάλει διατίμηση, εμείς βάζουμε έναν καινούριο χώρο ανταγωνισμού μεταξύ των αλυσίδων. Με το καλάθι αυτό λέμε στον κάθε συμπολίτη μας “αυτά που σου είναι τελείως απαραίτητα, θα τα βρεις σε πολύ προσιτές τιμές”, ανέφερε ο κ. Γεωργιάδης.
Αστερίσκοι

Πάντως αστερίσκους για ενδεχόμενη στρέβλωση του ανταγωνισμού στην αγορά θέτει στη γνωμοδότησή της για το "καλάθι του νοικοκυριού" η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

“Παρά τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού οι οποίες δύνανται να προκληθούν από το μέτρο, αυτό κρίνεται αναλογικό, εν όψει της παρούσης δύσκολης συγκυρίας για τους καταναλωτές και δεδομένης της προσωρινότητάς του έως 31.3.2023”, σημειώνει Επιτροπή Ανταγωνισμού στη γνωμοδότησή της για τη ρύθμιση της κυβέρνησης αναφορικά με το “καλάθι του νοικοκυριού”. Παράλλήλα προσθέτει ότι:

“Το γεγονός ότι οι εταιρείες σούπερ μάρκετ θα επιλέγουν τα προϊόντα που επιθυμούν να εντάξουν στο καλάθι του νοικοκυριού ενδέχεται να τους δώσει τη δυνατότητα μόχλευσης στις διαπραγματεύσεις τους με τους προμηθευτές των προϊόντων αυτών, κυρίως με όσους έχουν μικρή διαπραγματευτική δύναμη.

 Για παράδειγμα, δύνανται οι εταιρίες σούπερ μάρκετ να απαιτήσουν υψηλότερες προμήθειες- τέλη πρόσβασης (slotting allowances, upfront access payments, pay to stay fees ή άλλες πληρωμές/εκπτώσεις) από τους προμηθευτές προκειμένου να συμπεριλάβουν τα προϊόντα τους στο καλάθι του νοικοκυριού, ιδίως αν οι τελευταίοι δεν έχουν πρόσβαση στη λιανική αγορά. Μια τέτοια κατάσταση ενδέχεται να προκαλέσει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό” σημειώνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού που προσθέτει:

“Μια άλλη πιθανή επίπτωση της πρωτοβουλίας είναι οι αυξήσεις τιμών σε προϊόντα ή κατηγορίες προϊόντων εκτός του καλαθιού (από τον ίδιο ή διαφορετικούς προμηθευτές) προκειμένου να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από τη διάθεση των προϊόντων εντός του καλαθιού σε προσιτές τιμές (ή ενδεχομένως μείωσης τιμών).”
"Καρφιά" της Αντιπολίτευσης

Από την πλευρά της η Αντιπολίτευση κάνει λόγο για επικοινωνιακή κίνηση της κυβέρνησης. "Μετά τους φορείς της αγοράς και τις καταναλωτικές ενώσεις, σήμερα ήταν η σειρά της Επιτροπής Ανταγωνισμού να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το περιβόητο 'καλάθι του νοικοκυριού'", αναφέρει ο Αλέξης Χαρίτσης, τομεάρχης Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ προσθέτοντας ότι: 

«Στη γνωμοδότησή της, γνωμοδότηση που αγνοήθηκε πλήρως από το Υπουργείο Ανάπτυξης που έσπευσε να καταθέσει τη σχετική τροπολογία προτού τοποθετηθεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η αρμόδια Ανεξάρτητη Αρχή υπογραμμίζει όχι μόνον τον κίνδυνο να υπάρξουν μεγαλύτερες αυξήσεις σε προϊόντα εκτός 'καλαθιού' αλλά και ενδεχόμενες δυσμενείς επιπτώσεις στους πιο μικρούς προμηθευτές. Ενώ επισημαίνει ότι μια πιθανή πρακτική προτίμησης από τα σουπερμάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας, θα λειτουργήσει σε βάρος τόσο των καταναλωτών όσο και των προμηθευτών».

Επιβεβαιώνεται για μία ακόμη φορά ότι αντί για αποφασιστικά μέτρα προστασίας των καταναλωτών, με μείωση των έμμεσων φόρων στα τρόφιμα και τα καύσιμα και εντατικοποίηση των ελέγχων για την πάταξη της αισχροκέρδειας, η κυβέρνηση επιμένει σε κινήσεις εντυπωσιασμού που θα οξύνουν ακόμα περισσότερο τις στρεβλώσεις στην αγορά.

Τη στιγμή που η κοινωνία καταρρέει, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κρύβεται πίσω από επικοινωνιακά παιχνίδια, χρησιμοποιώντας την κρίση ως ευκαιρία για να ευνοήσει μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας. Δεν υπάρχει άλλος καιρός για χάσιμο. Η χώρα χρειάζεται πολιτική αλλαγή".

Βέβαια και η αγορά εμφανίζεται προβληματισμένη για το πώς θα λειτουργήσει η όλη πρωτοβουλία. Σύμφωνα με στελέχη του κλάδου προσθέτει διοικητικό κόστος, ενώ όπως τονίζεται θα πρέπει να προσαρμοστεί και με τις προσφορές που πάγια γίνονται από τις αλυσίδες.
Η δομή

Με βάση πάντως το νέο πλαίσιο τα σούπερ μάρκετ θα πρέπει να βάζουν ένα τουλάχιστον προϊόν από κάθε κατηγορία στο "καλάθι του νοικοκυριού" και να το διαθέτουν σε προσιτή τιμή. Εκτιμάται, δε, ότι κυρίως προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας θα μπορούν να μπουν στο "μπουκέτο" αυτό των προϊόντων μαζί με όσα επώνυμα είναι για μια συγκεκριμένη περίοδο σε προσφορά, για την κάθε αλυσίδα.

Σημειώνεται ότι με βάση την εταιρεία μελετών IRI ένα καλάθι παραπλήσιο με αυτό που ορίζει το Υπ. Ανάπτυξης, με 60 βασικά προϊόντα, που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ με ιδιωτική ετικέτα κοστίζουν φέτος 135,98 ευρώ. Βέβαια κι εδώ υπάρχει σημαντική αύξηση σε σχέση με πέρυσι όπου το αντίστοιχο καλάθι ήταν στα 123,89 ευρώ. Ωστόσο εάν υπολογιστεί το ίδιο καλάθι με επώνυμα προϊόντα το ποσό φτάνει στα 195,19 ευρώ (από 180,97 ευρώ πέρυσι). Επίσης φτάνει τα 185,5 ευρώ (από 173,2 ευρώ πέρυσι) αν πρόκειται για μικτό καλάθι, δηλαδη με προϊόντα τόσο επώνυμα όσο και pl.

Κατηγορίες προϊόντων που εντάσσονται στο "καλάθι του νοικοκυριού"

Σημειώνεται ότι με βάση πληροφορίες, η Υπουργική Απόφαση που αναμένεται να υπογραφεί τις επόμενες μέρες ορίζει ότι οι υπόχρεοι αποστέλλουν στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων κατάλογο καταναλωτικών προϊόντων ("καλάθι του νοικοκυριού") που είναι απαραίτητα για αξιοπρεπή διαβίωση και ειδικότερα ένα τουλάχιστον προϊόν από κάθε κατηγορία προϊόντων που εντάσσεται στο "καλάθι του νοικοκυριού". Οι κατηγορίες των προϊόντων που εντάσσονται στο "καλάθι του νοικοκυριού" αναφέρονται ακολούθως:

1. Ρύζι
2. Ψωμί για τόστ
3. Ψωμί φραντζόλα (τυποποιημένο/συσκευασμένο)
4. Φρυγανιές
5. Μακαρόνια Νο 6
6. Αλεύρι για όλες τις χρήσεις
7. Όσπρια (ένα τουλάχιστον είδος)
8. Γαλοπούλα ή/και πάριζα
9. Κατεψυγμένα ψάρια
10. Νωπό χοιρινό (συσκευασμένο ή μη)
11. Νωπό κοτόπουλο (συσκευασμένο ή μη)
12. Γάλα φρέσκο πλήρες
13. Γάλα φρέσκο χαμηλά λιπαρά
14. Γάλα εβαπορέ
15. Γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις
16. Γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις με χαμηλά λιπαρά
17. Τυρί φέτα
18. Τυρί γκούντα
19. Τυρί με χαμηλά λιπαρά
20. Χυμός τομάτας διατηρημένος
21. Αυγά (κλωβοστοιχίας και αχυρώνα)
22. Μαργαρίνες
23. Παρθένο ελαιόλαδο
24. Ηλιέλαιο
25. Κατεψυγμένα λαχανικά (τουλάχιστον ένα από αρακάς, μπάμιες, φασολάκια)
26. Λευκή ζάχαρη
27. Φόρμουλα μωρών (παιδικές τροφές)
28. Γάλα βρεφικής ηλικίας (παιδικές τροφές)
29. Ελληνικός καφές
30. Στιγμιαίος καφές
31. Γαλλικός καφές
32. Τσάι ή χαμομήλι
33. Κακάο σε σκόνη
34. Χυμός πορτοκάλι
35. Απολυμαντικά χεριών / αντισηπτικά
36. Απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων (υγρά και σε σκόνη - όχι ταμπλέτες)
37. Απορρυπαντικά για σφουγγάρισμα και καθαρισμού επιφανειών - χλωρίνες
38. Απορρυπαντικά πιάτων για πλύσιμο στο χέρι
39. Χαρτί κουζίνας
40. Χαρτί υγείας
41. Οδοντόκρεμες
42. Σερβιέτες
43. Ταμπόν
44. Σαμπουάν
45. Σαπούνια σε στερεή κατάσταση
46. Πάνες ακράτειας
47. Πάνες για μωρά
48. Μωρομάντηλα
49. Σαμπουάν για μωρά
50. Τροφές για σκύλους
51. Τροφές για γάτες

Συχνότητα αποστολής του καταλόγου προϊόντων από τους υπόχρεους

Οι υπόχρεοι, μάλιστα, με βάση το σχέδιο Απόφασης, αποστέλλουν στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων κατάλογο καταναλωτικών προϊόντων σε εβδομαδιαία βάση, κάθε Τετάρτη έως τις 9:00 π.μ.. Η αποστολή του καταλόγου προϊόντων για τις επιχειρήσεις που είναι υπόχρεες αποστολής στοιχείων στην ηλεκτρονική πλατφόρμα e-katanalotis, δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 57 του ν. 4796/2021 (Α' 63), λαμβάνει χώρα μέσω της πλατφόρμας e-katanalotis. Για τις λοιπές επιχειρήσεις η αποστολή των καταλόγων γίνεται με λίστα που αποστέλλεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση gen-sec@mindev.gov.gr.