Οι επιζώντες του Άουσβιτς

Το Άουσβιτς υπήρξε το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης (για την ακρίβεια επρόκειτο για συγκρότημα στρατοπέδων), όπου διαπράχθηκε το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στο πλαίσιο της υλοποίησης της «τελικής λύσης» από τους Ναζί, εξοντώθηκαν με βιομηχανικό τρόπο μέσα σε δυόμιση χρόνια (1942-1944) 1,1 με 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, το 90% των οποίων ήταν Εβραίοι.

Με την προέλαση των Σοβιετικών στο Ανατολικό Μέτωπο, το Άουσβιτς σταδιακά άρχισε να εγκαταλείπεται και οι κρατούμενοι να μεταφέρονται δυτικά σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις διαβόητες «πορείες θανάτου» χιλιάδες κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους από τις κακουχίες ή σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς. Στο Άουσβιτς παρέμειναν 7.650 ανήμποροι κρατούμενοι, τους οποίους απελευθέρωσαν οι άνδρες του Κόκκινου Στρατού στις 27 Ιανουαρίου 1945.

Από την Ελλάδα εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς περί τους 55.000 Εβραίους, στην πλειονότητά τους από τη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για την πολυπληθέστερη εθνική ομάδα μετά τους Εβραίους από την Ουγγαρία (430.000), την Πολωνία (300.000), τη Γαλλία (69.000) και την Ολλανδία (60.000). Τα 3⁄4 των Ελλήνων Εβραίων εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων του αμέσως μετά την άφιξή τους.

Το Ολοκαύτωμα, όπως είναι γνωστή η μαζική εξόντωση των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε βαθιά επίδραση, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο και ακόμη και σήμερα οι συνέπειές του εξακολουθούν να γίνονται αισθητές, τόσο από τους επιζώντες, όσο και από τους απογόνους τους.
Η απελευθέρωση και το «σύνδρομο του στρατοπέδου συγκέντρωσης»

Για τους επιζώντες, το τέλος του πολέμου δεν έφερε και το τέλος στα δεινά τους. Η ίδια η απελευθέρωση ήταν εξαιρετικά δύσκολη για πολλούς από αυτούς και η μετάβαση στην ελευθερία από τον τρόμο, τη βιαιότητα και την πείνα που μόλις είχαν υποστεί, ήταν συχνά τραυματική.



Πολλοί από τους επιζήσαντες θέλησαν να κοινολογήσουν τις εμπειρίες τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, να απαθανατίσουν τη μνήμη των νεκρών συγγενών και φίλων τους, να δώσουν στοιχεία για τους καταζητούμενους Ναζί και να καταγράψουν τις δυσκολίες και τις χαρές της μετέπειτα ζωής τους σε συνθήκες ελευθερίας. Δύο από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που κυκλοφορούν και στα ελληνικά είναι τα απομνημονεύματα του Έντι Τζέικου με τίτλο «Ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στη Γη» και το δοκίμιο «Το νόημα της ζωής» του διακεκριμένου αυστριακού νευρολόγου και ψυχιάτρου Βίκτορ Φρανκλ.



Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι περισσότεροι μη Εβραίοι που είχαν εκτοπιστεί από τους Ναζί επέστρεψαν στις χώρες και τα σπίτια τους. Για τους Εβραίους, ωστόσο, δεν υπήρχε πατρίδα. Δεκάδες χιλιάδες δεν είχαν σπίτια, οικογένειες ή κοινότητες, στις οποίες μπορούσαν να επιστρέψουν. Επιπλέον, έχοντας βιώσει τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, πολλοί ήθελαν να φύγουν εντελώς από την Ευρώπη και ν’ αποκαταστήσουν τη ζωή τους αλλού, όπου θα αντιμετώπιζαν λιγότερο αντισημιτισμό.

Άλλοι Εβραίοι που προσπάθησαν να επιστρέψουν στις εστίες τους, αναγκάστηκαν να φύγουν και πάλι, όταν βρήκαν τα σπίτια και την περιουσία τους να έχουν απαλλοτριωθεί από τους παλιούς γείτονές τους, οι οποίοι τους αντιμετώπιζαν με εχθρότητα, ακόμη και βία, ιδιαίτερα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Οι περισσότεροι επιζώντες βίωσαν σωματικά και ψυχικά τραύματα και μερικές από τις επιπτώσεις τους διήρκεσαν σε όλη τη ζωή τους. Αυτό εκφράστηκε, μεταξύ άλλων, με την αίσθηση ότι βρίσκονταν σ’ ένα «διαφορετικό πλανήτη» που δεν μπορούσαν να μοιραστούν με άλλους, ότι δεν μπορούσαν να πενθήσουν τα χαμένα αγαπημένα τους πρόσωπα, επειδή εκείνη τη στιγμή είχαν αναλωθεί στον αγώνα για επιβίωση. Πολλοί βίωσαν ενοχές που είχαν επιζήσει, ενώ άλλοι όχι. Είχαν υποστεί το «σύνδρομο του στρατοπέδου συγκέντρωσης», όπως ονόμασαν την κατάστασή τους οι επιστήμονες.
Επιζώντες που τα κατάφεραν

Πάντως πολλοί επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης άντλησαν δυνάμεις από τον εσωτερικό τους κόσμο κι έμαθαν ν’ ανταπεξέρχονται στις τρομερές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν. Αποκατέστησαν τη ζωή τους, μετακόμισαν σε καινούργια πατρίδα, δημιούργησαν οικογένεια και ανέπτυξαν μία επιτυχημένη καριέρα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Έντι Τζέικου, ή Αβραάμ Σάλομον Γιακούμποβιτς όπως ήταν αρχικά το όνομά του, ο οποίος γεννήθηκε στη Λειψία το 1920 και πέθανε στις 12 Οκτωβρίου 2021, σε ηλικία 101 ετών. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κρατήθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ και του Άουσβιτς. Το 1945 κατάφερε να διαφύγει από την πορεία θανάτου των κρατουμένων του Άουσβιτς κι εν τέλει διασώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Το 1950 εγκαταστάθηκε στην Αυστραλία. Υπήρξε παντρεμένος επί 74 χρόνια με την ελληνικής καταγωγής σύζυγό του Φλορ, με την οποία απέκτησε δύο γιους, εγγόνια και δισέγγονα.

Με αφορμή την εξαιρετικά δημοφιλή ομιλία του στο Ted το 2019 (η οποία έχει ξεπεράσει τις 500.000 προβολές στο YouTube), έγραψε τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στη Γη». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2020, στα εκατοστά γενέθλιά του, και γνωρίζει τεράστια επιτυχία διεθνώς. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε στις 7 Οκτωβρίου 2021 από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.



Απευθυνόμενος στους νέους, ο Έντι Τζέικου γράφει: «Έχω ζήσει έναν αιώνα και ξέρω πώς είναι να κοιτάει κάποιος το κακό κατάματα. Έχω αντικρίσει τις χειρότερες πλευρές της ανθρωπότητας, τις φρικαλεότητες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και τις προσπάθειες των ναζί να αφανίσουν τον λαό μου. Τώρα όμως θεωρώ τον εαυτό μου τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στη γη. Μέσα απ’ όσα βίωσα, έμαθα αυτό: Η ζωή μπορεί να είναι όμορφη, αν την κάνεις όμορφη».



Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινείται κι ένα παλαιότερο βιβλίο, που θεωρείται ένα από τα κορυφαία κι επιδραστικότερα του 20ού αιώνα. Τίτλος του «Το Νόημα της Ζωής» και συγγραφέας του ο καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και ιδρυτής της λεγόμενης «Τρίτης Σχολής Ψυχοθεραπείας της Βιέννης», Βίκτορ Φρανκλ (1905-1997).

Στο βιβλίο του, ο Φρανκλ περιγράφει τις εμπειρίες του στα στρατόπεδα αφανισμού και αναλύει την ψυχοθεραπευτική του μέθοδο της λογοθεραπείας. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946, έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από δώδεκα εκατομμύρια αντίτυπα κι έχει αναδειχθεί σ’ ένα από τα δέκα πιο σπουδαία βιβλία των καιρών μας. Στα Ελληνικά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

Τον Σεπτέμβριο του 1942, ο Φρανκλ και η οικογένειά του συνελήφθησαν κι εκτοπίστηκαν. Ο Φρανκλ πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια σε τέσσερα διαφορετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, απογυμνωμένος από καθετί που τον συνέδεε με τη ζωή, μέχρι την ημέρα της απελευθέρωσής του. Είναι συγκλονιστικό όμως το πώς γαντζώθηκε στη ζωή, και στην κατάφαση στη ζωή, και είναι συγκλονιστικά απλοί οι λόγοι για τους οποίους επιχείρησε, λυσσασμένα και λογικά μαζί, να μείνει ζωντανός.

Ο έρως και η γνώση συνθέτουν το νόημα της ζωής για τον Φρανκλ, και αυτό το προσωπικό του νόημα γίνεται ο πανίσχυρος κινητήρας που τον κρατάει στη ζωή. Και η αναζήτηση αυτού του νοήματος στη ζωή όλων μας είναι, εν τέλει, η κινητήρια δύναμη των πάντων.


Πηγή: SanSimera.gr