Χρήστος Σαρτζετάκης 1929 – 2022: Aπό την ηρωική ανάκριση της δολοφονίας Λαμπράκη στην Προεδρία της Δημοκρατίας

Απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 93 ετών ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης.

Άφησε την τελευταία του πνοή στις 2.45 τα ξημερώματα στη ΜΕΘ του Λαϊκού Νοσοκομείου.

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης γεννήθηκε στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης το 1929. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός της Χωροφυλακής, καταγόμενος από τα Χανιά. Η μητέρα του καταγόταν από το Σκλήθρο Φλωρίνης, κόρη του Μακεδονομάχου Κοσμά Γραμμενόπουλου.

Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εισήλθε στον δικαστικό κλάδο το 1955.

Το 1963 υπηρέτησε στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, και έγινε γνωστός ως ανακριτής στην υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Διεξήγαγε την ανάκριση χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις που δέχτηκε από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία.

Η γενναία στάση του κατεγράφη στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά.

 

Το 1968, επί Χούντας, απολύθηκε από το δικαστικό σώμα και στη συνέχεια συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε, χωρίς δίκη. Απολύθηκε από τις φυλακές της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του τον Σεπτέμβριο του 1974 με τον βαθμό του Εφέτη.


Φωτ. INTIME NEWS

Στον ιστότοπο που διατηρούσε ο εκλιπών Πρόεδρος της Δημοκρατίας -με άπαντα τα κείμενα γραμμένα στο πολυτονικό- περιγράφεται λεπτομερώς η δράση του κατά την περίδο της χούντας:

Απρίλιος 1967, δικτατορία εἰς τὴν ῾Ελλάδα. ᾽Ανακαλεῖται ἀμέσως ἡ ἐκπαιδευτικὴ ἄδεια μόνον τοῦ Χρήστου Σαρτζετάκη ἐξ ὅλων τῶν εὑρισκομένων εἰς τὸ ἐξωτερικὸν Δικαστῶν. ᾽Επανέρχεται εἰς τὴν θέσιν του εἰς τὸ Πρωτοδικεῖον Θεσσαλονίκης.

Μάϊος 1968 : Μετὰ ἐπανειλημμένες πιέσεις ὅπως παραιτηθῇ, μὲ τὸ δέλεαρ τῆς παροχῆς πλασματικῶν ἐτῶν ὑπηρεσίας γιὰ πρόωρη συνταξιοδότησι, σύμφωνα μὲ ρυθμίσεις, ποὺ ἐθέσπισε τότε ἡ δικτατορία, πιέσεις ποὺ τὶς ἀποκρούει ἀσυζητητί, ὁ Χρῆστος Σαρτζετάκης ἀπολύεται ἐκ τοῦ Δικαστικοῦ Σώματος μὲ «Συντακτικὴ Πρᾶξι» τῆς δικτατορίας, μαζὶ μὲ ἄλλους 29 δικαστικοὺς καὶ εἰσαγγελικοὺς λειτουργούς.

Προσφεύγει κατὰ τῆς πράξεως ἀπολύσεώς του μὲ αἴτησιν ἀκυρώσεως εἰς τὸ Συμβούλιον τῆς Ἐπικρατείας, τὸ ὁποῖον καὶ ἀκυρώνει τὴν ἀπόλυσίν του, τὸ δικτατορικὸν ὅμως καθεστὼς ἀρνεῖται νὰ ἐκτελέσῃ τἢν ἀκυρωτικὴν ἀπόφασιν. Ζητεῖ τότε τὸν διορισμόν του ὡς Δικηγόρου Ἀθηνῶν, τὸν ὁποῖον ἐπίσης ἀρνεῖται ἡ δικτατορία. Καὶ κατὰ τῆς ἀρνήσεως αὐτῆς προσφεύγει μὲ αἴτησιν ἀκυρώσεως εἰς τὸ Συμβούλιον Ἐπικρατείας. 

Ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐκδίκασίν της ὁ ἐκπροσωπῶν τὸ καθεστὼς νομικὸς σύμβουλος ζητεῖ ἀναβολὴν μιᾶς ἑβδομάδος καὶ κατὰ τὴν νέαν δικάσιμον τῆς ὑποθέσεως προσκομίζει φύλλον τῆς Ἐφημερίδος τῆς Κυβερνήσεως μὲ κατασκευασθέντα ἐν τῷ μεταξὺ νόμον, διὰ τοῦ ὁποίου ἀπαγορεύεται πλέον εἰς τοὺς ἀπολυθέντες ἀπὸ τὴν δικτατορία δικαστικοὺς καὶ εἰσαγγελικοὺς λειτουργοὺς ἡ ἄσκησις τῆς δικηγορίας. 

Ἡ ἀθλιότης τοῦ δικτατορικοῦ καθεστῶτος συνεπληρώθη μὲ τὴν ἀπάντησιν, τὴν ὁποίαν ἔδωσεν ἀκολούθως ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ σημαίνοντες Ὑπουργούς, πρὸς δημοσιογράφον ἐρωτήσαντα «καλά, ἀφοῦ ἀπαγορεύεται καὶ ἡ δικηγορία, ποῦ νὰ ἐργασθῇ καὶ πῶς νὰ ζήσῃ ὁ Σαρτζετάκης ; », εἰπὼν ἐπὶ λέξει : «ὁ Σαρτζετάκης εἶναι κακὸς Ἕλληνας καὶ οἱ κακοὶ Ἕλληνες δὲν πρέπει νὰ ζοῦν» !

Φωτ. INTIME NEWS

Μένει ἔτσι χωρὶς σύνταξι καὶ στερούμενος τῆς δυνατότητος βιοπορισμοῦ μὲ τὰ ἐφόδια τῶν πανεπιστημιακῶν του σπουδῶν. Διὰ τὴν ἐπιβίωσί του στηρίζεται ἀποκλειστικῶς εἰς τὴν πατρική του οἰκογένεια.

Μετέχει ἐνεργῶς τοῦ ἐναντίον τῆς δικτατορίας ἀγῶνος, κυρίως μὲ ἐνημέρωσι, γιὰ τὰ ἔργα καὶ ἡμέρες τοῦ ἐπιβληθέντος ξενοκινήτου τυραννικοῦ καθεστῶτος, ἀφ’ ἑνός, μὲ μυστικὲς διασυνδέσεις του, Ἑλλήνων ἀγωνιζομένων κατὰ τῆς δικτατορίας εἰς τὸ ἐξωτερικόν, ὡς καὶ προσωπικῶν, ἀπὸ τὴν προηγηθεῖσαν ἐκεῖ παραμονήν του, ξένων φίλων, καὶ ἀφ’ ἑτέρου, ὅσων ξένων φίλων τῆς ῾Ελλάδος, ἀλλὰ καὶ διαφόρων ἄλλων προσωπικοτήτων, ἐπισκέπτονται τὴν ῾Ελλάδα ὑπὸ ἐπίσημον ἢ μὴ ἰδιότητα, καὶ μὲ πρωτοβουλία τους ἔρχονται εἰς ἐπαφὴν, οἱ περισσότεροι, καὶ μαζί του.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς δικτατορίας ὁ Χρῆστος Σαρτζετάκης συλλαμβάνεται δύο φορές. Τὴν πρώτη κρατεῖται ἐπὶ τριήμερον εἰς τὴν ᾽Ασφάλειαν ᾽Αθηνῶν (κτήριο Μπουμπουλίνας)· τὴν δευτέρα ἐπὶ ἕνα περίπου χρόνο, ἀρχικῶς ὑπὸ πλήρη ἀπομόνωσι (τοῦ ἀπηγόρευσαν καὶ τὰ βιβλία, τοῦ ἀφῄρεσαν καὶ τὰ γυαλιά του) ἐπὶ πεντάμηνον εἰς τὸ Ε.Α.Τ./ Ε.Σ.Α.( Εἰδικὸν Ἀνακριτικὸν Τμῆμα τῆς Ἑλληνικῆς Στρατιωτικῆς Ἀστυνομίας) καὶ ἀκολούθως εἰς τὶς φυλακὲς Κορυδαλλοῦ (Δεκέμβριος 1970 ἕως περίπου τέλη Νοεμβρίου 1971). Κατὰ τὴν κράτησίν του εἰς τὸ Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. ὁ Χρῆστος Σαρτζετάκης βασανίσθηκε ἀγρίως γιὰ νὰ ἀποκαλύψῃ πτυχὲς τῆς ἀντιδικτατορικῆς του δραστηριότητος, τὶς ὁποῖες ἄλλοι συλληφθέντες εἶχαν προηγουμένως μὲ καταθέσεις τους καταδώσει, καὶ γιὰ νὰ προδώσῃ συναγωνιστάς του, ἀλλὰ αὐτός, παρὰ τὰ βασανιστήρια, ἐσιώπησε παντελῶς καὶ κανένα δὲν ἐπρόδωσε. ᾽Απολύεται ἀπὸ τὶς φυλακὲς κατόπιν διεθνοῦς κατακραυγῆς καὶ κινητοποιήσεως ὅλων τῶν δικαστικῶν ἑνώσεων καὶ νομικῶν κύκλων τῆς Εὐρώπης καὶ ἰδίως τῆς Γαλλίας, χωρὶς νὰ ἀποτολμηθῇ ποτὲ ἡ παραπομπή του σὲ δίκη.

᾽Ακολούθως καταργεῖται, ὑπὸ τὴν διεθνῆ πίεσι, ὁ ἀπαγορευτικὸς τῆς δικτατορίας νόμος καὶ ἐπιτρέπεται εἰς τοὺς ἀπολυθέντες ἀπὸ αὐτὴν δικαστικοὺς καὶ εἰσαγγελικοὺς λειτουργοὺς νὰ δικηγορήσουν. 

Ὁ Χρῆστος Σαρτζετάκης διορίζεται τότε Δικηγόρος ᾽Αθηνῶν. Ἀσκεῖ περιωρισμένη δικηγορία. ᾽Αποκρούει προτάσεις χρησιμοποιήσεώς του ὡς νομικοῦ συμβούλου Τραπεζῶν καὶ ἄλλων εὐρώστων οἰκονομικῶν συγκροτημάτων, πάντοτε προσβλέπων εἰς ἀποκατάστασίν του, μὲ τὴν νομιμότητα, εἰς τὸν Δικαστικὸν κλάδον καὶ πρὸς ἀποφυγὴν δημιουργίας ἀνεπιτρέπτων δεσμεύσεων».

Το 1976 συμμετείχε στη σύνθεση του Συμβουλίου Εφετών η οποία απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση, με το σκεπτικό ότι τα εγκλήματά του είναι πολιτικά και ως εκ τούτου η έκδοσή του απαγορεύεται από το ελληνικό Σύνταγμα. 

Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε πειθαρχική δίωξη κατά των τριών πλειοψηφησάντων δικαστών (Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Βάλλας, Χ. Σαρτζετάκης) γι’ αυτή την απόφαση, γεγονός που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη δικαστική ανεξαρτησία.

Το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.

Κατά την προεδρική εκλογή του 1985 ο Χρήστος Σαρτζετάκης προτάθηκε από το ΠΑΣΟΚ και εξελέγη από αυτό και τα κόμματα της αριστεράς στις 29 Μαρτίου 1985 Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαΐου 1990.

Η εκλογή του συνδέθηκε με δύο προβλήματα Συνταγματικού Δικαίου, τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια» και την «ψήφο Αλευρά». Για την ψηφοφορία χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν από τον ημιδιαφανή φάκελο.



Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.



Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Στη ταραγμένη περίοδο του 1989, με το αίτημα της αντιπολίτευσης για «κάθαρση» του δημοσίου βίου να κλιμακώνεται, ο Χρήστος Σαρτζετάκης έκαβε δεκτούς τους ηγέτες της αντιπολίτευσης (τους αειμνήστους Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, Χαρίλαο Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκο) οι οποίοι διετύπωσαν τις θέσεις τους στο ανώτατο πολιτειακό επίπεδο.

Κατά τη διάρκεια δε των τριών διαδοχικών εκλογών του 1989 (Ιούνιος, Οκτώβριος) 1990 (Απρίλιος) και ελλείψει αυτοδυναμίας, ο Χρήστος Σαρτζετάκης κλήθηκε να διαχειριστεί τις διερευνητικές εντολές για τον σχηματισμό κυβέρνησης –συνθήκες πρωτόγνωρες τότε για την μεταπολιτευτική δημοκρατία- εκτελώντας κατ’ άψογο τρόπο τα συνταγματικώς οριζόμενα καθήκοντά του.

 

Μετά το 1990 είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή. Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου και έχουν μαζί μία κόρη.



Στις 21 Δεκεμβρίου 2018, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το βραβείο απονεμήθηκε για τη δημοσίευση του έργου «Επιτελών το καθήκον μου»,κείμενο με τη μειοψηφική γνώμη που διατύπωσε το 1964 ως ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη, το οποίο αξιολογήθηκε ως λαμπρό δείγμα ευσυνείδητης, εμβριθούς, εξονυχιστικής και θαρραλέας ανακριτικής στάσης.