Ναρκωτικά: Ανησυχία για την υψηλή θνησιμότητα

Ανησυχητικά υψηλή θνησιμότητα μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών, η οποία ξεπερνάει κατά πολύ τα αντίστοιχα δεδομένα από τις χώρες του δυτικού κόσμου, καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας.

 Μελέτη που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της 10ης Πανελλήνιας Συνάντησης «AIDS, Ηπατίτιδες & Αναδυόμενα Νοσήματα – Πρόληψη – Διάγνωση – Θεραπεία», η οποία διεξάγεται στην Αθήνα, κατέδειξε ότι η θνησιμότητα των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) που παρατηρείται την τελευταία τετραετία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι κατά μέσον όρο 3,5 θάνατοι ανά 100 χρήστες ετησίως, όταν σε Αυστραλία, Βόρεια Αμερική, Κεντρική και Δυτική Ευρώπη κυμαίνεται από 0,8 έως 1,6 ανά 100 χρήστες ετησίως. 

Σύμφωνα με τη μελέτη, η θνησιμότητα στους ΧΕΝ στην Ελλάδα είναι 17 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό αντίστοιχου φύλου και ηλικίας, γεγονός που σύμφωνα με τους βασικούς συντελεστές της μελέτης καταδεικνύει την ανάγκη για άμεσες ενέργειες προστασίας αυτού του πολύ ευάλωτου πληθυσμού.


Ειδικότερα, η μελέτη υλοποιήθηκε με τη συνεργασία ερευνητών του Εργαστηρίου Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, δημόσιων νοσοκομείων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Ερευνας AIDS, Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων και Αναδυόμενων Νοσημάτων, του ΟΚΑΝΑ, του ΚΕΘΕΑ και του Συλλόγου Ασθενών Ηπατος Ελλάδας «Προμηθέας» (με χρηματοδότηση της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Vital Strategies and Partnership for Healthy Cities και της Gilead Hellas), και με βασικούς συντελεστές τους Άγγελο Χατζάκη (ομότιμο καθηγητή Επιδημιολογίας), Βάνα Σύψα (αναπλ. καθηγήτρια) και Σωτήρη Ρούσσο. Η μελέτη ανέλυσε τα δεδομένα από τα προγράμματα «Αριστοτέλης» HCV-HIV και «Αλέξανδρος», τα οποία στοχεύουν στην αύξηση της διάγνωσης και της θεραπείας για την ηπατίτιδα C και την HIV λοίμωξη στους ΧΕΝ. Αναλύθηκαν τα στοιχεία από συνολικά 2.433 ΧΕΝ (1.386 σε Αθήνα και 1.047 σε Θεσσαλονίκη), με μέση ηλικία τα 40 έτη και στην πλειονότητά τους άνδρες (84,6%). Σε ποσοστό 19,1% οι χρήστες ήταν άστεγοι, το 87,8% ήταν άνεργοι και στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν ελληνικής εθνικότητας (89%). Ως κύρια ουσία ενέσιμης χρήσης αναφέρεται η ηρωίνη (70,3%) και ακολουθεί η κοκαΐνη (27,8%). Το 65% έχει κάνει ενδοφλέβια χρήση τον τελευταίο μήνα και μόλις το 24% είναι σε πρόγραμμα χορήγησης υποκατάστατων.

Συνολικά καταγράφηκαν το διάστημα που αναλύει η μελέτη, δηλαδή από τον Απρίλιο 2018 έως τον Ιούνιο 2022, 243 θάνατοι μεταξύ ΧΕΝ που συμμετείχαν στα προγράμματα.

Η υψηλότερη θνησιμότητα καταγράφηκε στη Θεσσαλονίκη με 4,5 θανάτους ανά 100 χρήστες ετησίως (147 θάνατοι), κυρίως σε άτομα 50 ετών και άνω, αστέγους, άτομα που έκαναν ενέσιμη χρήση σε καθημερινή βάση, καθώς και σε χρήστες με HIV λοίμωξη ή σε χρήστες με HIV λοίμωξη και ηπατίτιδα. Στην Αθήνα καταγράφηκαν 3 θάνατοι ανά 100 χρήστες ετησίως (96 θάνατοι).

Ωστόσο στην Αθήνα παρατηρείται μια αυξητική τάση του φαινομένου: από 2,1 θανάτους ανά 100 χρήστες το 2019, σε 4,9 το διάστημα Ιανουάριος – Ιούνιος 2022. Η θνησιμότητα στους ΧΕΝ είναι 17 φορές μεγαλύτερη από τη θνησιμότητα του γενικού πληθυσμού αντίστοιχης ηλικίας και φύλου. Αυτή η διαφορά είναι ιδιαίτερα εμφανής σε νέους χρήστες (35πλάσια), στις γυναίκες (28πλάσια), σε άτομα με καθημερινή χρήση ναρκωτικών (29πλάσια) και σε άτομα με HIV (34πλάσια).

Διεθνώς οι βασικότερες αιτίες θανάτου στους ΧΕΝ είναι η δηλητηρίαση από υπερβολική δόση και τα λοιμώδη νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων της λοίμωξης από ΗIV (AIDS) και της ηπατίτιδας C, καθώς και η αυτοχειρία, οι τραυματισμοί, ο καρκίνος του ήπατος, οι καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις. Σε αυτή τη φάση είναι σε εξέλιξη η ανάλυση των δεδομένων της μελέτης και ως προς τα αίτια θανάτου των ΧΕΝ. «Λόγω όμως της ανησυχητικά υψηλής θνησιμότητας θεωρήσαμε σκόπιμο να ανακοινώσουμε τα αποτελέσματα της μελέτης πριν ολοκληρωθεί και η ανάλυση των αιτίων, προκειμένου άμεσα οι αρμόδιοι να αναλάβουν δράσεις», τονίζει στην «Κ» ο κ. Χατζάκης.

Οι αιτίες του φαινομένου

Ο καθηγητής εκτιμά ότι τρεις παράγοντες σχετίζονται με το φαινόμενο στη χώρα μας. «Στη Θεσσαλονίκη είναι σε εξέλιξη μια επιδημία του HIV μεταξύ των χρηστών. Στην Αθήνα η επίπτωση της HIV λοίμωξης είναι σταθερά υψηλή και το ποσοστό των οροθετικών ΧΕΝ σήμερα ξεπερνάει το 20%. Οι περισσότεροι οροθετικοί ΧΕΝ είτε δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί με τον HIV είτε ακόμα και να το γνωρίζουν δεν λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Άλλες χώρες έχουν μειώσει τη θνησιμότητα σε αυτόν τον πληθυσμό λύνοντας αυτό το πρόβλημα».

Σύμφωνα με τον κ. Χατζάκη, «δεύτερη αιτία είναι η έλλειψη προγραμμάτων ναλοξόνης, που είναι το αντίδοτο για την υπερδοσολογία. Πριν από λίγους μήνες δημοσιεύθηκε υπουργική απόφαση σύμφωνα με την οποία η ναλοξόνη είναι διαθέσιμη σε μονάδες υγείας.

Όμως οι θάνατοι από την υπερδοσολογία συμβαίνουν κατά κύριο λόγο στον δρόμο ή στο σπίτι. Παρότι η υπουργική απόφαση είναι πρόοδος, δεν είναι λύση. Θα πρέπει να φροντίσει η πολιτεία για ευρεία διαθεσιμότητα της ναλοξόνης με συνταγογράφηση από τους γιατρούς, ώστε οι χρήστες να έχουν εύκολη πρόσβαση. 

Και ένα άλλο θέμα αφορά την πρόσβαση των χρηστών με χρόνια προβλήματα υγείας στις υπηρεσίες υγείας και η οποία δεν είναι καλή, λόγω του στίγματος αλλά και της αντιμετώπισης που έχουν, και τους αποτρέπει από το να ξαναπάνε στο νοσοκομείο. Είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί με την ενίσχυση των οργανώσεων που υλοποιούν προγράμματα στην κοινότητα».
Τα νούμερα

4,5 θάνατοι ανά 100 χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών ετησίως στη Θεσσαλονίκη κατά το διάστημα Απριλίου 2018 – Ιουνίου 2022

3 θάνατοι ανά 100 χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών ετησίως στην Αττική κατά το διάστημα Απριλίου 2018 – Ιουνίου 2022

0,8 έως 1,6 θάνατοι ανά 100 χρήστες ενέσιμων ουσιών ετησίως καταγράφονται σε Αυστραλία, Βόρεια Αμερική, Κεντρική και Δυτική Ευρώπη


17 φορές υψηλότερη είναι η θνησιμότητα στους χρήστες ναρκωτικών ουσιών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έναντι του γενικού πληθυσμού