Ακρίβεια: Εξαπλώνεται η φτώχεια, διευρύνονται οι ανισότητες

Είναι πέρα από σαφές ότι η τεράστια ακρίβεια που συνεχίζεται στην Ελλάδα, όπως έδειξαν και τα στοιχεία της Eurostat για τον Σεπτέμβριο, πλήττει κατά κύριο λόγο τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. 

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει φροντίσει επιμελώς να μην ενισχύει ουσιαστικά τους πολίτες, ενώ τα υπερκέρδη για λίγες μεγάλες εταιρείες είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα κατά τα τελευταία τρία και πλέον χρόνια που η ακρίβεια συρρικνώνει τα εισοδήματα. 

Πάντως, τη μεγαλύτερη ζημιά δείχνει να κάνει ο αποκαλούμενος πληθωρισμός των τροφίμων, με την κυβέρνηση της Ν.Δ. να αρνείται να μειώσει, έστω και προσωρινά, τον ΦΠΑ στα τρόφιμα.

Ωστόσο, η αλματώδης άνοδος του πληθωρισμού, που την περίοδο 2021-2022 έπληξε δυσανάλογα τα φτωχά νοικοκυριά και διεύρυνε την απόσταση των πιο πλούσιων από τις λοιπές εισοδηματικές ομάδες, είναι το βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ).

Οι μεγάλες επιπτώσεις

Στη σχετική ανάλυση αναφέρεται ότι η αρνητική επίπτωση του πληθωρισμού στα φτωχότερα νοικοκυριά έχει πλέον συμβεί, αλλά το ενδεχόμενο να εδραιωθεί μια κατάσταση όπου τα φτωχότερα νοικοκυριά θα αντιμετωπίζουν έναν σταθερά υψηλότερο του μέσου όρου δείκτη τιμών καταναλωτή, κάτι που σημαίνει ότι η επίπτωση δεν θα είναι στιγμιαία, συνιστά παράμετρο ανησυχίας.

Η σωρευτική αύξηση τιμών που αντιμετώπισε το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών ήταν υψηλότερη από τον μέσο όρο. Ειδικότερα, την περίοδο 2020-2022 το μέσο επίπεδο των τιμών για το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών είχε αυξηθεί κατά 15,6%, έναντι 14,7% του μέσου όρου, ενώ κατά το 2022 ο πληθωρισμός των φτωχότερων νοικοκυριών ήταν υψηλότερος του μέσου όρου κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες.

Το αντίθετο ισχύει για το πλουσιότερο 20% και 10% των νοικοκυριών. Η σωρευτική αύξηση των τιμών την περίοδο 2020-2022 διαμορφώθηκε σε 13,7% και 13,1% αντίστοιχα, ενώ από το 2020 έως και το 2023 ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή των πλουσιότερων νοικοκυριών υπολείπεται του μέσου όρου. Το 2022 το πλουσιότερο 10% των νοικοκυριών αντιμετώπισε πληθωρισμό κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο του μέσου όρου και κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα του πληθωρισμού των φτωχών.

Τι δείχνει η αύξηση δαπανών

Πάντως, το 2022 το 40,9% των νοικοκυριών είχε δαπάνες που υπερβαίνουν το εισόδημά του. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2020 ήταν 35,9%.


Σύμφωνα με την ανάλυση του ΚΕΠΕ, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τμήμα του φαινομένου οφείλεται στην απόκρυψη εισοδημάτων για λόγους φοροδιαφυγής. Ειδικότερα, περίπου 1 στα 4 νοικοκυριά που ανήκουν στο πλουσιότερο 10% δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες, ενώ το 53% των νοικοκυριών με κύρια πηγή εισοδήματος το εισόδημα από περιουσία (κυρίως ενοίκια), ποσοστό που ανήκει ταυτόχρονα στο πλουσιότερο 10% των νοικοκυριών, δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες.

Ωστόσο, η περαιτέρω ανάλυση των χαρακτηριστικών της ομάδας των νοικοκυριών με μη αντικριζόμενες δαπάνες δείχνει ότι η διάσταση της απόκρυψης εισοδημάτων, μολονότι υπάρχει, δεν είναι κυρίαρχη. Ακόμα και με την υπόθεση πως 1 στα 5 νοικοκυριά που δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες αποκρύπτει εισοδήματα, το υπολειπόμενο μέγεθος διαμορφώνεται σε 32,7%, δηλαδή περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά.

Στη χειρότερη θέση βρίσκονται οι μονογονεϊκές οικογένειες και τα φτωχότερα νοικοκυριά, αφού το 79,2% και το 78,7% αντίστοιχα εμφανίζει δαπάνες που υπερβαίνουν το εισόδημα.

Η εικόνα του πληθωρισμού διαψεύδει την κυβέρνηση

Την ίδια στιγμή, τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό ήρθαν να διαψεύσουν όσα υποστηρίζει η κυβέρνηση περί δήθεν μείωσης των τιμών.

Βάσει στοιχείων της Eurostat, ο πληθωρισμός στην Ελλάδα βρέθηκε στο 3%, πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης κατά 1,2 μονάδες (1,8% στην Ευρωζώνη), και μάλιστα ο δείκτης τιμών καταναλωτή σημείωσε τη μεγαλύτερη άνοδο σε μηνιαίο επίπεδο (1,7 μονάδες), κάτι που δείχνει ότι η ακρίβεια είναι σε έξαρση.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο δείκτης τιμών τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων του καπνού και του αλκοόλ, κατέγραψε άνοδο 2,8% σε ετήσια βάση τον Σεπτέμβριο, από 2% τον Αύγουστο. Κατά τον ίδιο μήνα ο συγκεκριμένος δείκτης βρέθηκε πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (2,4%), όταν τον προηγούμενο μήνα ήταν χαμηλότερα. 

Η ταχύτερη άνοδος καταγράφεται στην Ολλανδία (6%), στο Βέλγιο (5,5%) και στην Κροατία (3,9%). Αντιθέτως, μικρότερη άνοδο καταγράφουν οι τιμές σε Γαλλία (1,4%), Φινλανδία (1,6%) και Ιταλία (1,6%).

Αν ωστόσο εξαιρέσει κανείς την ενέργεια και τα τρόφιμα, πάλι τα πράγματα δείχνουν την αρνητική εικόνα που επικρατεί. Κι αυτό γιατί οριακή ήταν η επιβράδυνση του δομικού πληθωρισμού, που διαμορφώθηκε τον Σεπτέμβριο στο 3,6%, από 3,7% που ήταν τον Αύγουστο. Η χώρα μας εμφανίζει τον τέταρτο υψηλότερο δομικό πληθωρισμό μετά την Κροατία, τη Σλοβακία και την Ολλανδία.