Αποκαλυπτήρια για τη νέα πλατεία Συντάγματος

Η ανάπλαση του κάτω τμήματος της πλατείας Συντάγματος θα είναι το πρώτο από τα έργα του Μεγάλου Περιπάτου που θα υλοποιηθούν. Ο Δήμος Αθηναίων ανέθεσε στους νικητές του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που είχε πραγματοποιηθεί πριν από 20 χρόνια, στο πλαίσιο της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, να επικαιροποιήσουν τη μελέτη τους. Και σκοπεύει να ξεκινήσει τα έργα μέσα στο έτος, χρησιμοποιώντας υφιστάμενες εργολαβίες. Με την παρέμβαση, οι δύο από τις έξι λωρίδες κυκλοφορίας θα αντικατασταθούν με πεζοδρόμια από την πλευρά της οδού Ερμού, ενώ το σημείο θα αλλάξει πρόσωπο, αποκτώντας αισθητική εικόνα ανάλογη με αυτή της κεντρικής πλατείας.

Η ανάπλαση ολόκληρης της πλατείας Συντάγματος ήταν το αντικείμενο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που πραγματοποιήθηκε το 1999 από την Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας Α.Ε. Στον διαγωνισμό επικράτησε η πρόταση των αρχιτεκτόνων Δημήτρη Μανίκα, Ντόρας Παπαδημητρίου και Λεωνίδα Γεωργιάδη. Ομως η πρόταση υλοποιήθηκε μόνο εν μέρει και με πολλές διαφοροποιήσεις από την αρχιτεκτονική μελέτη. «Η μελέτη μας περιλάμβανε την κυρίως πλατεία, τη διασύνδεσή της με το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη και το κάτω μέρος της πλατείας, από την πλευρά της Ερμού», εξηγεί στην «Κ» η κ. Παπαδημητρίου. «Κατ’ αρχάς η ιδέα της διασύνδεσης μέσω του σταθμού του μετρό εγκαταλείφθηκε, παρότι ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Στην πάνω πλατεία η μελέτη υλοποιήθηκε μεν, αλλά με πολλές διαφοροποιήσεις. Οι αλλαγές έγιναν κατά τη διάρκεια της κατασκευής με σκοπό τη μείωση του κόστους και αλλοίωσαν το αποτέλεσμα».

Οι παρεμβάσεις στο κάτω μέρος της πλατείας δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Πριν από λίγα χρόνια, η Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε. πραγματοποίησε νέο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ο οποίος περιλάμβανε και την πλατεία Συντάγματος. Το 2019 ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε, όμως η πρόταση που επικράτησε (γραφείο Tense Αrchitecture Network) δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Το 2020, το κάτω μέρος της πλατείας συμπεριελήφθη στα σημεία παρεμβάσεων που ο Δήμος Αθηναίων ονόμασε Μεγάλο Περίπατο και πιλοτικά ξεκίνησε ο αποκλεισμός δύο λωρίδων κυκλοφορίας από την οδό Φιλελλήνων.

Δενδροστοιχίες και πέργκολες (αριστερά) θα αναβαθμίσουν αισθητικά το πεζοδρόμιο από τη Μητροπόλεως μέχρι την Καραγιώργη Σερβίας (κάτω, το ίδιο τμήμα σήμερα). 

Τελικά, ο Δήμος Αθηναίων επέλεξε το σημείο αυτό να είναι το πρώτο από τα έργα του Μεγάλου Περιπάτου που θα υλοποιηθεί, καθώς εκτιμήθηκε ότι οι παρεμβάσεις ήταν στη σωστή κατεύθυνση και δεν δημιούργησαν προβλήματα. Ο δήμος ανέθεσε στην ομάδα του 1999 (Μανίκας – Παπαδημητρίου) την επικαιροποίηση της βραβευμένης μελέτης, η οποία ολοκληρώθηκε και βρίσκεται πλέον στο στάδιο των εγκρίσεων. Τι προβλέπει;

• Η κίνηση των οχημάτων θα γίνεται σε τρεις λωρίδες. Ακόμα μία λωρίδα κυκλοφορίας διατηρείται αποκλειστικά για τα λεωφορεία.

• Οι δύο λωρίδες που «αφαιρούνται» αποδίδονται στους πεζούς. Στο τμήμα μεταξύ Καραγιώργη Σερβίας και Ερμού η πλατεία επεκτείνεται κατά 7,8 μέτρα και στο τμήμα μεταξύ Ερμού και Μητροπόλεως κατά 5,2 μέτρα.

Παράλληλα, θα αναπλαστεί ολόκληρος ο χώρος της κάτω πλατείας. «Το σημείο αυτό είναι πολύ ιδιαίτερο, μία από τις πιο σημαντικές πύλες εισόδου στο ιστορικό/εμπορικό κέντρο της Αθήνας», λέει η κ. Παπαδημητρίου. «Πρώτος στόχος είναι η αισθητική ενοποίησή του με την πάνω πλατεία. Eτσι, θα γίνει νέα δαπεδόστρωση με πλάκες μαρμάρου, ενώ οι κυβόλιθοι της Ερμού θα επεκταθούν μέχρι το οδόστρωμα. Θα φυτευτούν 28 μεγάλα δέντρα, κουτσουπιές και γρεβιλέες, τέσσερις σε κάθε πλαϊνή πλευρά, και δύο δενδροστοιχίες στο κεντρικό τμήμα, εκατέρωθεν της νοητής εξόδου της Ερμού. Στόχος είναι να υπάρχει πλούσια σκιά για επισκέπτες και περαστικούς».

Ανάμεσα στις δενδροστοιχίες θα κατασκευαστούν δύο πέργκολες, στις οποίες θα οργανωθούν τα τραπεζοκαθίσματα των καταστημάτων της πλατείας. Επίσης θα επανασχεδιαστούν τα στέγαστρα των λεωφορείων, ώστε να ταιριάζουν αισθητικά, ενώ κοντά στα δέντρα θα τοποθετηθούν μεγάλα καθιστικά. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η πρόταση της μελέτης για τη διάβαση που ενώνει την πάνω με την κάτω πλατεία. «Η διαγράμμιση θα έρχεται σε συνέχεια της Ερμού, θα έχει δηλαδή πλάτος 18 μέτρων. Εκατέρωθεν της διάβασης θα τοποθετηθούν επάνω στο οδόστρωμα ειδικά φωτιστικά πάνελ, που κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν θα φαίνονται, αλλά μόλις βραδιάζει θα ανάβουν ταυτόχρονα με το φανάρι των πεζών, “σηματοδοτώντας” το πλάτος της».

«Η διαπλάτυνση του χώρου των πεζών στην πλατεία Συντάγματος αποτελεί σημαντικό πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της ανάκτησης του δημόσιου χώρου και της βιώσιμης αστικής κινητικότητας στο κέντρο της Αθήνας, που έπρεπε να είχε υλοποιηθεί από καιρό», εκτιμά ο συγκοινωνιολόγος Γιώργος Γιαννής, ο οποίος στηρίζει επιστημονικά το εγχείρημα του Μεγάλου Περιπάτου. «Οι πεζοί θα έχουν περισσότερο χώρο να σταθούν και να κινηθούν, οι επιβάτες των αρκετών λεωφορείων και τρόλεϊ θα απο/επιβιβάζονται άνετα πλέον, χωρίς να αναγκάζονται να περνούν ανάμεσα στα παράνομα σταθμευμένα ταξί, και η κυκλοφορία των οχημάτων θα ρέει καλύτερα, αφού δεν θα υπάρχει πλέον χώρος για τις παράνομες στάσεις των λίγων Ι.Χ. και ταξί εις βάρος των πολλών».

«Θα αναπνεύσει η κάτω πλευρά»

«Με λιτότητα και λειτουργικότητα, όπως αρμόζει στη σημαντικότερη αστική πλατεία της πόλης, η νέα παρέμβαση αποκαθιστά τη συνέχεια της πλατείας Συντάγματος έως το φυσικό αντιληπτικό όριό της, που αποτελεί το κτιριακό μέτωπο στα δυτικά της προέκτασης της Σταδίου προς Φιλελλήνων», σχολιάζει ο Κώστας Σερράος, καθηγητής του ΕΜΠ. «Χρόνια περιμέναμε να ολοκληρωθεί η πλατεία Συντάγματος. Η κάτω πλευρά της, που συνδέεται άμεσα με τον πεζόδρομο της Ερμού, θα αναπνεύσει και θα λειτουργήσει ως αντανάκλαση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα της κεντρικής πλατείας», αναφέρει ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής του ΕΜΠ. «Η βραβευμένη πρόταση θα αποδώσει ένα σημαντικό κομμάτι της πόλης επαρκώς αποκαθαρμένο από όσα σωρεύει η πρόχειρη ευκολία των οκνηρών δημόσιων φορέων και των αυθαιρετούντων ιδιωτών, εξοπλισμένο με ό,τι ακριβώς χρειάζεται. Ο Δήμος Αθηναίων κάνει το χρέος του, αξιοποιώντας την αυθεντία του καλού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Καιρός να το κάνουν και οι υπεύθυνοι των παραμελημένων περιμετρικών κτιρίων, αποκαθιστώντας την αρχική τους οικεία εικόνα», σχολιάζει ο Γιώργος Πανέτσος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών.