Νίκος Τεμπονέρας: σαν σήμερα η δίκη για την δολοφονία του μαθηματικού-αγωνιστή
H δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα πριν ακριβώς 30 χρόνια (8 Ιανουαρίου του 1991 έγινε το θανατηφόρο, όπως αποδείχθηκε, χτύπημα, στις 9 Ιανουαρίου ο καθηγητής εξέπνευσε) μπορεί σαφώς να κατηγοριοποιηθεί ως πολιτική δολοφονία, όπως αυτές που έλαβαν χώρα αρκετές φορές -δυστυχώς- στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Ο Τεμπονέρας κοντολογίς, είχε την "τύχη" του Λαμπράκη, του Πέτρουλα, του Κουμή, της Κανελλοπούλου. Όλοι αυτοί έπεσαν από κρατικό ή παρακρατικό χέρι αλλά πριν το 1989, όταν και αποτέλεσε γεγονός η Εθνική Συμφιλίωση. Το 1991 υποτίθεται ότι τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Και όμως, δεν ήταν.
Για να κατανοήσει ακριβώς τα γεγονότα ο πιο νέος αναγνώστης ο οποίος, λόγω ηλικίας, δεν έζησε στην εποχή αυτή, είναι απαραίτητες κάποιες πολύ χρήσιμες και βασικές πληροφορίες. Από τα τέλη του Νοέμβρη του 1990 το κίνημα των μαθητικών καταλήψεων άρχισε να φουντώνει. Αιτία αποτέλεσε ένα επιεικώς σκοταδιστικό νομοσχέδιο, το νομοσχέδιο Κοντογιαννόπουλου, για την αναμόρφωση της εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα που μετέφερε την εκπαιδευτική Ελλάδα τέσσερις δεκαετίες πίσω. Υπήρχαν, χαρακτηριστικά, διατάξεις που επιχειρούσαν να ρυθμίσουν τη ζωή των μαθητών εκτός σχολείου (!) ενώ σύμφωνα με άλλες προβλεπόταν ακόμα και η έπαρση της σημαίας (λειτουργία που συνηθίζεται στα στρατόπεδα).
Η πολιτική της τότε κυβέρνησης Μητσοτάκη ήταν ακραιφνώς νεοφιλελεύθερη και συντηρητική. Δημόσιες επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν, υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους υπέστησαν άγριες περικοπές, η καταστολή αυξήθηκε. Κανείς όμως δεν περίμενε ότι εν έτει 1991 θα δρούσαν παρακρατικές ομάδες στους δρόμους μίας μεγάλης πόλης, όπως είναι η Πάτρα. Και ότι οι ομάδες αυτές θα ανέπτυσσαν δράση που θα κατέληγε σε έναν ωμό φόνο ενός άοπλου ανθρώπου σε προαύλιο σχολείου.
Καταλήψεις και ανακαταλήψεις
Πολύτιμο υλικό για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δολοφονήθηκε ο Νίκος Τεμπονέρας αντλούμε από το βιβλίο που κυκλοφόρησε μέσα στο 2020 και έχει τον τίτλο "Ο εξάντας της ζωής μας". Πρόκειται για συλλογή ομιλιών και κειμένων που εκφώνησε και έγραψε ο Μιχάλης Βασιλάκης, συνοδοιπόρος στην πολιτική δράση του Νίκου Τεμπονέρα και το οποίο επιμελήθηκε η σύντροφος του (εκλιπόντος πια) Βασιλάκη, Ουρανία Μπίρμπα. Το εξώφυλλο του βιβλίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ, σχεδίασε η κόρη του δολοφονηθέντος, Εύα Τεμπονέρα.
Από το χρονικό το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο, αλλά και από τον τύπο της εποχής μαθαίνουμε ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη αναζητούσε τρόπους για να "σπάσει" το κίνημα των καταλήψεων (το οποίο μέσα στον Δεκέμβριο μετατράπηκε σ' ένα τσουνάμι κινητοποίησης σε όλη την Ελλάδα) έτσι, ώστε να επιστρέψουν τα σχολεία στην ομαλή λειτουργία χωρίς να αναγκαστεί να υποχωρήσει πολιτικά. Ο φιλοκυβερνητικός τύπος ήδη από την εορταστική περίοδο, κατά την οποία τα σχολεία παρέμειναν κλειστά, έδινε το σύνθημα. Είχε έρθει η ώρα των "αγανακτισμένων πολιτών" που όμως, στην περίπτωση της Πάτρας, δεν ήταν τίποτα άλλο από μέλη της τοπικής ΟΝΝΕΔ που λειτουργούσαν ως παρακρατική ομάδα κρούσης.
Στην ιστορία έχει περάσει ένα συγκεκριμένο άρθρο του "Ελεύθερου Τύπου". Δημοσιεύτηκε στις 8 Ιανουαρίου και είχε τίτλο "Εμπρός στο δρόμο που χάραξε η Αμαλιάδα". Αναφερόταν σε επεισόδια που είχαν ξεσπάσει την προηγούμενη μέρα στην Αμαλιάδα κατά το οποία "αγανακτισμένοι πολίτες" κατέλαβαν το δημαρχείο της πόλης διαμαρτυρόμενοι για τις μαθητικές καταλήψεις. Ο συντάκτης καταλήγει στο σύντομο σημείωμά του: "Καταλάβατε ακόμα και τα σπίτια των...Μπαλωμένων!" Μπαλωμένος λεγόταν ο τότε πρόεδρος της ΟΛΜΕ. Και αν αυτό δεν είναι προτροπή στη βία, τότε τι είναι;
Για την Πάτρα είχε προηγηθεί συγκεκριμένη προετοιμασία. Ο Αχαιός Υφυπουργός Παιδείας Βασίλης Μπεκίρης κατέβηκε στις 22 Δεκέμβρη στην Πάτρα και συμμετείχε σε ευρεία σύσκεψη με κομματικά στελέχη, μεταξύ των οποίων και μέλη της ΟΝΝΕΔ. Εκεί, ο Γιάννης Καλαμπόκας, ο άνθρωπος που κατάφερε το θανατηφόρο χτύπημα στο κεφάλι του Νίκου Τεμπονέρα μερικές ημέρες αργότερα, είχε μάλιστα διαμαρτυρηθεί γιατί η ΟΝΝΕΔ δεν είχε χρησιμοποιηθεί ακόμη. Ο Υφυπουργός έσπευσε να τον...καθησυχάσει. "Δεν ήρθε ακόμα η ώρα. Σύντομα θα σας αξιοποιήσουμε!"
Η ομάδα στην οποία επικεφαλής ήταν ο Γιάννης Καλαμπόκας άρχισε τη δράση της από το κτήριο της τοπικής ΕΛΜΕ αλλά και από τα Πολυκλαδικά Σχολεία της πόλης. Λόγω της περιφρούρησης, δεν κατάφερε κάτι. Δεν το έβαλε όμως κάτω και οπλισμένη με λοστούς και άλλα πολεμοφόδια κατευθύνθηκε στο σχολικό συγκρότημα της πλατείας ΒΟΥΔ που βρισκόταν επίσης υπό κατάληψη όπως όλα τα σχολεία της περιοχής. Εκεί, πέφτουν πάνω στους καταληψίες μαθητές με πρωτοφανή ορμή και μάλιστα ξυραφιάζουν τα χέρια του προέδρου του 15μελους Κώστα Σκρεμύδα (πυροσβέστη σήμερα στο επάγγελμα). Δείχνουν ότι είναι αποφασισμένοι να προκαλέσουν ακόμα και αιματοκύλισμα. Ο 18χρονος Σκρεμύδας φωτογραφίζεται εν συνεχεία με τους επιδέσμους στα χέρια.
Ο Νίκος Tεμπονέρας, 38 ετών, βρισκόταν στην ΕΛΜΕ Πάτρας και συζητούσε με συντρόφους του. Εκεί δέχθηκαν τηλεφώνημα από καταληψίες μαθητές ότι η κατάληψη είχε "σπάσει" από μία άγνωστη, σε εκείνους ομάδα, η οποία χρησιμοποίησε ωμή βία. Για την εξέλιξη ενημερώθηκε επίσης και ο τότε Δήμαρχος Πάτρας Ανδρέας Καράβολας. Τόσο αντιπροσωπεία της ΕΛΜΕ (στην οποία συμμμετείχε ο Τεμπονέρας) όσο και ο Δήμαρχος έσπευσαν στο σχολείο για να προλάβουν τα χειρότερα. Αυτοί ήξεραν ότι η ομάδα που είχε προχωρήσει στην ανακατάληψη ήταν άκρως επικίνδυνη και ότι η βίαιη δράση της είχε καταγραφεί και τα προηγούμενα χρόνια στην Πάτρα. Παρόλα αυτά πήγαν προς το σχολείο μόνοι τους χωρίς να ειδοποιήσουν τις Αρχές. Πίστευαν ότι η παρουσία του Δημάρχου θα απέτρεπε τους παρακρατικούς από τη βία. Γελάστηκαν.Την ίδια ώρα η πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ρένα Αντωνέλλη επικοινωνεί με τα τοπικά ΜΜΕ της Πάτρας και προειδοποιεί ΔΗΜΟΣΙΑ ότι στην πόλη θα χυθεί αίμα αν δεν υπάρξει πυροσβεστική παρέμβαση της Αστυνομίας και του οργανωμένου κράτους έτσι ώστε να περιοριστούν οι παρακρατικοί.
Αργότερα έγινε γνωστό ότι οι Αρχές, παρά το γεγονός ότι είχαν ειδοποιηθεί τόσο από μαθητές, όσο και από γονείς, δεν έκαναν ποτέ την εμφάνισή τους. Τουλάχιστον όχι πριν τον φόνο. Ακόμα και έτσι όμως, ο Τεμπονέρας και σύντροφοί του κατευθύνθηκαν προς το σχολείο χωρίς να πιστεύουν ότι επρόκειτο να γίνει φονικό. Αν το πίστευαν, θα είχαν πάρει και διαφορετικά μέτρα.
Η προσπάθεια του Δημάρχου Καράβολα να πείσει τους παρακρατικούς να αποχωρήσουν δεν έχει κανένα αντίκρυσμα. Αντιθέτως, μάλλον τους εξαγριώνει. Βγαίνουν λοιπόν από τις αίθουσες, πλησιάζουν την πόρτα, εκεί όπου βρίσκεται και ο Νίκος Τεμπονέρας και "χτυπάνε". Τότε, λίγο μετά τις 10 το βράδυ, ο καθηγητής δέχεται το μοιραίο χτύπημα από το σιδερολοστό που κρατούσε στα χέρια του ο Καλαμπόκας. Παρά το γεγονός ότι ο Τεμπονέρας καταρρέει, σε δευτερόλεπτα έρχεται και άλλο χτύπημα από τον ίδιο δράστη όπως βεβαιώνουν οι αυτόπτες μάρτυρες. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, ο Νίκος Τεμπονέρας δεν υπάρχει στη ζωή. Ο εγκέφαλός του έχει σχεδόν κονιορτοποιηθεί στο μέρος που δέχθηκε το χτύπημα. Εγκεφαλική ουσία κυλάει στο έδαφος.
Ιδού τι αναφέρει σχετικά το ιατροδικαστικό πόρισμα: "Κάταγμα κρανίου συντριπτικό παραοβελιαίο αριστερό στο επίπεδο των ακουστικών πόρων, μεγέθους4,5cm εγκαρσίως x 4cm οβελιαίως, σχήματος ακανόνιστου τετράπλευρου. Θανατηφόρα κρανιοεγκεφαλική κάκωση που προκλήθηκε πιθανώς δια οργάνου σιδηρού και βαρέος. Η φορά του οργάνου ήταν από την αριστερή βρεγματική χώρα προς το δεξιό οφθαλμικό κόγχο. Το όργανο διαπέρασε το τριχωτό της κεφαλής, το υποκείμενο κρανίο,τη σκληρά μήνυγγα του θόλου και τον υποκείμενο εγκέφαλο, φθάνοντας μέχρι τον δεξιό οφθαλμικό κόγχο όπου και προκάλεσε κάταγμα της οροφής του κόγχου και του οριζόντιου πετάλου του ηθμοειδούς. Ο τραυματισμός του εγκεφάλου προκάλεσε μεγάλη αιμορραγία, οίδημα εγκεφάλου και επακολούθησε έξοδος και απώλεια εγκεφαλικής ουσίας από το τραύμα της αριστερής βρεγματικής χώρας και από την μύτη, μέσω των ηθμοειδών κυψελών. Ο θάνατος ήταν κατευθείαν αποτέλεσμα και συνέπεια του τραυματισμού αυτού".
Οι αρχές κρύβουν την εγκληματική ομάδα
Όπως ήταν αναμενόμενο, επικρατεί πανικός. Ο Τεμπονέρας διακομίζεται στο νοσοκομείο του Αγίου Ανδρέα με το αυτοκίνητο του Δημάρχου Ανδρέα Καράβολα για να μην χαθεί χρόνος. Οι γιατροί διαπιστώνουν ότι η κατάσταση είναι τρομερά δύσκολη. Παρόλα αυτά, επειδή το νοσοκομείο δεν διαθέτει αξονικό τομογράφο, δίνουν εντολή για άμεση διακομιδή στο Πανεπιστημιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο. Γίνεται, όντως, η διακομιδή και η εξέταση και οι γιατροί στο Ρίο καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο Τεμπονέρας είναι εγκεφαλικά νεκρός. Στις 7 το πρωί της 9ης Ιανουαρίου αφήνει την τελευταία του πνοή.
Πριν καν καταλήξει ο Τεμπονέρας, το νέο της δολοφονικής επίθεσης έχει κάνει το γύρο της Πάτρας και αρχίζουν να διοργανώνονται οι πρώτες πορείες. Την ίδια ώρα οι δράστες εξαφανίζονται και κρύβονται, προφανώς για να γλιτώσουν το αυτόφωρο. Πολίτες, που ήταν αυτόπτες μάρτυρες της επίθεσης, σπεύδουν στα αστυνομικά τμήματα για να δώσουν κατάθεση. Και εκεί, όπως μας πληροφορεί η επιμελήτρια του βιβλίου για τον Νίκο Τεμπονέρα, Ουρανία Μπίρμπα, γίνεται το ανήκουστο: Οι αστυνομικοί δεν κρατούσαν καν τα στοιχεία αυτών που κατέθεταν, ήταν σαν μην δίνονταν οι καταθέσεις.
Ο σιδερολοστός, το όργανο που χρησιμοποιήθηκε για τον φόνο, δεν βρέθηκε ποτέ! Ούτε φυσικά προσκομίστηκε στο δικαστήριο. Η αστυνομία γενικά δεν έδειξε καμία ιδιαίτερη σπουδή για τον εντοπισμό των δραστών αν και ήξερε από την πρώτη, σχεδόν, στιγμή την ταυτότητά τους.
Ο Νίκος Τεμπονέρας, ένας αλέγκρο τύπος, πολύ ευχάριστος και λάτρης χόμπι όπως ήταν οι καταδύσεις και το ψαροντούφεκο, υπέκυψε. Άφησε πίσω του τη σύζυγό του Αθηνά και τα δύο του παιδιά, την Εύα και τον Διονύση. Ο θάνατός του σόκαρε το πανελλήνιο και προκάλεσε ένα νέο τσουνάμι κινητοποιήσεων και καταλήψεων τρομοκρατώντας την κυβέρνηση που έσπευσε να αλλάξει υπουργό (στη θέση του Βασίλη Κοντογιαννόπουλου τοποθετήθηκε ο Γιώργος Σουφλιάς) ενώ το νομοσχέδιο αποσύρθηκε. Ο Τύπος της εποχής, τουλάχιστον ο αντιπολιτευόμενος, έκανε λόγο για παρακράτος. Και είχε δίκιο. Η δολοφονία του Τεμπονέρα θύμιζε έντονα αυτή του Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη το 1963. Και η δολοφονία έγινε σε μία προσπάθεια ανακατάληψης από "αγανακτισμένους πολίτες" οι οποίοι φαίνεται ότι είχαν πολιτική ενθάρρυνση.
Ο Τεμπονέρας πίστευε σε ένα δημοκρατικό σχολείο και γενικότερα σε μία δημοκρατική κοινωνία. Στήριζε με όλο του το είναι τον μαθητικό αγώνα, γιατί τον θεωρούσε δίκαιο. Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το νομοσχέδιο Κοντογιαννόπουλου έφερνε το ελληνικό σχολείο πίσω στη δεκαετία του 50. Και αυτή του τη στάση την πλήρωσε με τη ζωή του. Βρήκε, τουλάχιστον, δικαίωση η οικογένειά του στις πολλές δίκες που ακολούθησαν για την υπόθεση; Η ερώτηση αυτή σηκώνει κουβέντα.
Προστασία άνωθεν στους κατηγορούμενους "αγανακτισμένους"
Τα όσα έγιναν από τη στιγμή που δολοφονήθηκε ο Νίκος Τεμπονέρας μέχρι και την αποφυλάκιση του Γιάννη Καλαμπόκα, μόλις επτά χρόνια από την τέλεση του φόνου, δεν περιποιούν τιμή για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Παρά την τεράστια λαϊκή πίεση που εκφράστηκε ποικιλοτρόπως εκείνες τις ημέρες, φαίνεται ότι υπήρχε ένας μηχανισμός ο οποίος υπογείως δούλευε για να εξασφαλίσει στον Καλαμπόκα και τους συγκατηγορουμένους του την καλύτερη δυνατή μεταχείριση. Σημειωτέον ότι ο Καλαμπόκας ήταν και δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Πάτρας με το συνδυασμό του Νίκου Νικολόπουλου, τότε βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και μετέπειτα βουλευτή των ΑΝΕΛ.
Παράλληλα, στην Αθήνα στην οποία μεταφέρεται το θέατρο των συγκρούσεων, λαμβάνει χώρα μία πολλαπλή κρατική δολοφονία. Από δακρυγόνο των ΜΑΤ κατά τη διάρκεια οδομαχίας της αστυνομίας με νεαρούς, που έγινε στην ουρά πορείας για τη δολοφονία Τεμπονέρα, ξεσπά φωτιά στο κτίριο του Κ. Μαρούση, στην οδό Πανεπιστήμιου. Τέσσερις άνθρωποι καίγονται ζωντανοί! Η οργή πια φτάνει σε πρωτοφανή επίπεδα και η κατάσταση αρχίσει και θυμίζει την ταραγμένη δεκαετία του 60. Η κυβέρνηση, ενάμιση χρόνο μετά την εκλογή της, παραπαίει, δείχνει ότι δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση.
Οι ύποπτοι για την τέλεση του φόνου εμφανίζονται έξι ημέρες μετά το ματωμένο βράδυ και αφού ο δικηγόρος τους είχε αναλάβει την ευθύνη για την...εξαφάνισή τους. Η σχετική ανάκριση κράτησε 13 μήνες, ενώ στη Βουλή συστήνεται εξεταστική επιτροπή για το γεγονός. Μέλος της επιτροπής είναι και ο Νίκος Νικολόπουλος με το ψηφοδέλτιο του οποίου είχε κερδίσει θέση στο δημοτικό συμβούλιο της Πάτρας ο Γιάννης Καλαμπόκας.
Η πρώτη δίκη ορίζεται στον... Βόλο. Παρά όμως τη μεγάλη απόσταση, έξω από το δικαστικό κτήριο οι διαδηλωτές που ζητούν δικαιοσύνη για τον Νίκο Τεμπονέρα δεν λείπουν. Πρόεδρος του δικαστηρίου είναι ένας τίμιος και εξαίρετος δικαστής, ο σημερινός πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, Αθανάσιος Κουτρομάνος.
Την υπεράσπιση του Καλαμπόκα αναλαμβάνουν βαριά ονόματα της Νέας Δημοκρατίας. Ο Κώστας Κωνσταντινίδης (κατήγορος λίγα χρόνια νωρίτερα στη δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά), ο Απόστολος Ανδρεουλάκος και ο Επαμεινώνδας Ζαφειρόπουλος είναι μεταξύ αυτών.
Από την άλλη, επικεφαλής της πολιτικής αγωγής είναι η εμβληματική μορφή του Γιώργου Αλέξανδρου Μαγκάκη, πρώην υπουργού Δικαιοσύνης και διακεκριμένου νομικού. Η απόφαση του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου του Βόλου δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες: Ισόβια χωρίς κανένα ελαφρυντικό στον Γιάννη Καλαμπόκα.
Οι μεθοδεύσεις όμως δεν σταματούν. Μετά το πρώτο εφετείο στη Λάρισα, που διεξήχθη σε χρόνο ρεκόρ, η ποινή πέφτει στα 17,5 χρόνια. Το 1996 πια, και ενώ από το 1993 βρίσκεται στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, η προσπάθεια έτσι ώστε να πέσει στα μαλακά ο Καλαμπόκας συνεχίζεται. Μετά από αναίρεση του Αρείου Πάγου, η υπόθεση επιστρέφει στο εφετείο της Λάρισας και η ποινή μειώνεται εκ νέου (16 χρόνια και 9 μήνες).
Η κοινή γνώμη δεν ασχολείται πια ιδιαίτερα με το γεγονός, καθώς έχουν περάσει σχεδόν έξι χρόνια από τον φόνο. Όμως η οικογένεια και οι φίλοι του Νίκου Τεμπονέρα δεν μπορούν να ξεχάσουν. Η σύζυγος του δολοφονηθέντος, Αθηνά Τεμπονέρα ξεσπά και δηλώνει: "Δυστυχώς 6 χρόνια μετά, νιώθω, νιώθουμε, τη σιδερένια φτέρνα της προστασίας να πατά απειλητικά πάνω στο μνήμα του αείμνηστου Νίκου Τεμπονέρα. Από ελάχιστο σεβασμό στη μνήμη του Νίκου Τεμπονέρα στα παιδιά μου, στις χιλιάδες του κόσμου αλλά και στους δικαστές που στάθηκαν όρθιοι τιμώντας τον ρόλο τους και τη συνείδησή τους δεν ΠΑΡΙΣΤΑΜΑΙ ως πολιτικός ενάγουσα, ούτε διορίζω συνηγόρους πολιτικής αγωγής. Ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του".
Τελικά ουδείς ανέλαβε τις ευθύνες του. Με το ελαφρυντικό της "ειλικρινούς μεταμέλειας", ο Καλαμπόκας αποφυλακίστηκε το 1998 έχοντας εκτίσει τα 2/5 της ποινής του. Ζει έκτοτε στον Βόλο όπου έκανε καριέρα τραπεζικού υπαλλήλου (τραπεζικός υπάλληλος ήταν έτσι και αλλιώς το επάγγελμά του). Ο Νίκος Τεμπονέρας χάρισε απλώς το όνομά του στο σχολείο όπου δολοφονήθηκε και σε μία σήραγγα της Ολυμπίας Οδού που βρίσκεται κοντά στην Πάτρα.
Η μνήμη του θα τιμηθεί από τους συντρόφους του στο Εργατικό Αντιπεριαλιστικό Μέτωπο (το Σάββατο 9 Ιανουαρίου) αλλά και από αυτούς που πάντα εμπνέονται από το αίμα που χύνουν οι λαϊκοί αγωνιστές. Τέτοιος υπήρξε ο Νίκος Τεμπονέρας ο οποίος σήμερα θα ήταν 68 χρόνων.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Καλωσήρθατε στον χώρο σχολίων του Αντικειμενικότητα. Να θυμάστε ότι κάθε άποψη είναι δεχτή εκτός αν προσβάλει ή θίγει τον άλλον όποτε παρακαλώ ο σχολιασμός σας να είναι κόσμιος.