«Ο Ερντογάν επιδιώκει ένα ενεργειακό deal στο Αιγαίο»

Ο Ερντογάν θα κάνει ό,τι μπορεί για να μην επιτρέψει ενεργειακό project χωρίς την Τουρκία στο Αιγαίο, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα φτάσει σε φυσική αντιπαράθεση με την Ελλάδα.

Την εκτίμηση αυτή διατυπώνει στην «Κ» η αναλύτρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων – ECFR, πρώην δημοσιογράφος στην Τουρκία, Ασλί Αϊντιντασμπάς, η οποία στέκεται στην παράμετρο των εθνικιστικών αντανακλαστικών στη χώρα της, ιδίως ενόψει των εκλογών του 2023.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας χάνει τις εκλογές στις δημοσκοπήσεις, ωστόσο «τα πράγματα στην Τουρκία θα μπορούσαν να αλλάξουν μέσα σε λίγους μήνες». Εξάλλου υπάρχουν φόβοι για ακύρωση των εκλογών αν η διαφορά είναι μικρή. Η Αϊντιντασμπάς τονίζει ότι στον Ερντογάν αρέσει να «παίζει» με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία ταυτόχρονα, μια στρατηγική η οποία πάντως έχει κόστος για την Τουρκία.

Σημειώνει, δε, ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας προσβλέπει σε οικονομικά οφέλη από την προνομιακή σχέση του με τον Πούτιν, αναζητώντας στηρίγματα για την επανεκλογή του. Η ίδια μεταφέρει ως εξής το κλίμα από την Τουρκία για την Ελλάδα: «Σε κάθε τηλεπαράθυρο θα ειπωθεί ότι η Ελλάδα παραβιάζει τον τουρκικό εναέριο χώρο και προσπαθεί να εγκλωβίσει την Τουρκία στις δικές της ακτές, παρατάσσοντας τη δυτική υποστήριξη πίσω από τα δικά της συμφέροντα».


Ο Ερντογάν θέλει να βρίσκεται στην ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου – και δείχνει αποφασισμένος να αποτρέψει την υλοποίηση ενός project που θα παρακάμπτει την Τουρκία. Για να πετύχει τον στόχο του φαίνεται να στοχεύει σε μια δυναμική στάση.

Έχοντας πει αυτό, δεν νομίζω ότι ο Ερντογάν επιδιώκει μια φυσική αντιπαράθεση με την Ελλάδα ή προσάρτηση της Κύπρου σε μια εκλογική χρονιά. Μπορεί να καλωσορίζει τις εντάσεις, καθώς συμβάλλουν στη διέγερση του εθνικισμού, αλλά δεν θέλει να φτάσει αρκετά μακριά ώστε να πιέσει για μια πραγματική σύγκρουση ή φιλονικία στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο. Τελικά, αίσθησή μου είναι ότι ο Ερντογάν θέλει μια διευθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο που θα περιλαμβάνει την Τουρκία και την Κύπρο – μια συμφωνία διαμοιρασμού της ενέργειας.

Αυτή η άσκηση ισορροπίας είναι ένα παιχνίδι με το οποίο ο πρόεδρος της Τουρκίας αισθάνεται πολύ άνετα – τοποθετώντας τη Ρωσία και τις ΗΠΑ τη μία εναντίον της άλλης, ενώ προσπαθεί να αποσπάσει οικονομικές ή πολιτικές παραχωρήσεις και από τις δύο.

Καθώς οι σχέσεις του με τη Δύση είναι τόσο εύθραυστες, χρησιμοποιεί τις σχέσεις με τη Ρωσία ως όργανο – μια κρυφή απειλή για τη Δύση ώστε να δείξει ότι η Τουρκία έχει επιλογές. Αλλά στη διαδρομή ο Ερντογάν ελπίζει να αποσπάσει υλικά οφέλη ή πολιτικές παραχωρήσεις.

Αυτό είναι ένα στοίχημα με υψηλό ποντάρισμα και έχει κοστίσει πολύ στην Τουρκία – από την άποψη ότι χαρακτηρίζεται «αναξιόπιστος σύμμαχος» και σνομπάρεται από τη δυτική αμυντική αρχιτεκτονική. Η Τουρκία αποκλείστηκε από το πρόγραμμα των αμερικανικών F35 λόγω της αγοράς ρωσικών S400. Αλλά με τα χρόνια η Αγκυρα έχει γίνει πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία λόγω της Συρίας και του φυσικού αερίου.

Τελευταία, η Τουρκία προσπαθεί να επεκτείνει επίσης τους οικονομικούς δεσμούς της με τη Ρωσία, ελπίζοντας να επωφεληθεί από τις δυτικές κυρώσεις μέσω της παροχής μιας σωσίβιας λέμβου στη Μόσχα. Αυτή είναι μια δόλια συμφωνία, η οποία όμως βοηθάει τον Ερντογάν οικονομικά ενόψει των εκλογών.


– Πώς διαμορφώνεται το πολιτικό σκηνικό ενόψει των εκλογών του 2023; Ποιος θα μπορούσε να νικήσει τον Ερντογάν και τι καινούργιο θα έφερνε στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας;

– Δεν είναι σαφές ποιος θα είναι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης. Ο αρχηγός του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου φαίνεται να το θέλει πολύ. Ομως μέσα στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης δεν υπάρχει συναίνεση.

Άλλοι, όπως οι δήμαρχοι της Κωνσταντινούπολης και της Αγκυρας, τοποθετούνται υψηλότερα από τον Κιλιτσντάρογλου στις δημοσκοπήσεις, αλλά ούτε και αυτοί έχουν εμφανιστεί μέχρι στιγμής.

Σε αυτό το σημείο, τα νούμερα του Ερντογάν είναι χαμηλά, κάτω από τα νούμερα οποιουδήποτε από τους πιθανούς αντιπάλους του. Αλλά είμαστε ακόμη πολύ μακριά από τις εκλογές και τα πράγματα στην Τουρκία θα μπορούσαν να αλλάξουν μέσα σε λίγους μήνες.
Η πρώην δημοσιογράφος Ασλί Αϊντιντασμπάς –που με έδρα την Κωνσταντινούπολη ταξιδεύει σε Μέση Ανατολή και Ευρώπη– μελετάει για το ECFR θέματα τουρκικής πολιτικής και ελευθερίας του Τύπου, όπως και το κουρδικό ζήτημα.


Υπάρχουν πάντα φόβοι ότι θα έχουμε επανάληψη των τοπικών εκλογών –μια ακύρωση– εάν τα αποτελέσματα θα είναι πολύ κοντά. Αλλά η συμβατική σοφία εδώ είναι ότι αν το προβάδισμα είναι αρκετά μεγάλο, δηλαδή 3 μονάδες ή μεγαλύτερο, τότε είναι δύσκολο να παίξεις φάουλ. Αν είναι μια σφιχτή κούρσα, τότε όλα αυτά τα στοιχήματα είναι εκτός.

Τα μέσα ενημέρωσης και η γραφειοκρατία της Τουρκίας ελέγχονται από μια εθνικιστική ιδεολογία και είναι εύκολο να τους πει κανείς ότι η Τουρκία έχει πάντα δίκιο, ότι πάντα τυγχάνει άδικης μεταχείρισης, ότι οι γείτονές της είναι στην πραγματικότητα εχθροί της κ.ο.κ. Και αυτό είναι που συμβαίνει τελικά.

Στα μέσα ενημέρωσης, σε κάθε τηλεπαράθυρο θα ειπωθεί ότι η Ελλάδα παραβιάζει τον τουρκικό εναέριο χώρο, προσπαθεί να εγκλωβίσει την Τουρκία στις δικές της ακτές, παρατάσσοντας τη δυτική υποστήριξη πίσω από τα δικά της συμφέροντα.

Έτσι, οι πολίτες πιστεύουν φυσικά ότι η Τουρκία αδικείται σε μεγάλο βαθμό και υφίσταται άδικη μεταχείριση. Είμαι σίγουρη ότι είναι ίδια η ιστορία και στην Ελλάδα. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα διαφορετικό κλίμα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Η Τουρκία και η Ελλάδα οδεύουν σε μια κατάσταση lose lose.

Όσο δεν μπορούν να καθίσουν και να συζητήσουν τα θέματα, δεν θα υπάρχουν νικητές στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, σημασία έχει το πολιτικό κλίμα. Και χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό κλίμα.

Διμερή ζητήματα θα υπάρχουν πάντα. Αλλά αν φτάσουμε σε ένα σημείο όπου μπορεί να γίνει συζήτηση, τότε οι πληθυσμοί μας θα καταλάβουν ότι είμαστε όλοι στο ίδιο σκάφος, ότι δεν είναι ένα παιχνίδι αμοιβαίου αθροίσματος και ότι η Τουρκία και η Ελλάδα θα μπορούσαν να ζήσουν ειρηνικά δίπλα δίπλα.