Ελευθερία του Τύπου: Αυτός είναι ο νέος χάρτης των δημοσιογράφων χωρίς σύνορα- Η θέση της Ελλάδας

Για άλλη μία χρονιά η Ελλάδα βρίσκεται ουραγός στην Ευρωπαϊκή Ένωση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου που συντάσσει από το 2002 η διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF). Η χώρα μας μπορεί να ανέβηκε από την 107η θέση στη 88η, αλλά η κατάσταση μόνο για πανηγυρισμούς δεν είναι. Η βαθμολογία φέτος είναι 57,15 βαθμοί (έναντι 55,2 πέρυσι).

Ο παγκόσμιος χάρτης χωρίζεται σε πέντε κατηγορίες-χρώματα από τους RSF, ανάλογα με τη βαθμολογία της κάθε χώρας, η οποία προσδιορίζεται από αρκετούς υποδείκτες. 

Με πράσινο χρωματίζονται οι χώρες με την καλύτερη βαθμολογία (85-100 βαθμοί), με κίτρινο αυτές που βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο (70-84,9 βαθμοί), με ανοικτό πορτοκαλί εκείνες όπου η ελευθερία του Τύπου είναι προβληματική, κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελλάδα (55-69,9 βαθμοί), με σκούρο πορτοκαλί εκεί όπου εντοπίζονται δυσκολίες (40-54,9 βαθμοί) και τέλος με κόκκινο οι χώρες και οι περιοχές όπου υπάρχουν πολύ σοβαρά εμπόδια και περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου (σκορ 39,9 και κάτω).

Σύμφωνα με τον χάρτη των RSF, στην ευρύτερη ζώνη της ΕΕ και των Βαλκανίων μόνο τα κατεχόμενα της Κύπρου, η Σερβία και η Αλβανία βρίσκονται χαμηλότερα από την Ελλάδα στην κατάταξη.

«Η άνοδος της Ελλάδας [στην κατάταξη] εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την επιδείνωση της ελευθερίας του Τύπου σε άλλες χώρες, δεδομένης της οριακής βελτίωσης στη βαθμολογία», λέει στο Inside Story ο Πάβολ Σζάλαϊ. 

Η βελτίωση αυτή «αντικατοπτρίζει την απουσία πολύ σοβαρών παραβιάσεων της ελευθερίας του Τύπου το 2023, όπως ήταν η δολοφονία ενός δημοσιογράφου το 2021 [Γιώργος Καραϊβάζ] ή το ξέσπασμα του σκανδάλου των υποκλοπών το 2022».

Οι επιδόσεις της Ελλάδας

Η βαθμολογία κάθε χώρας στον Δείκτη των RSF λαμβάνει υπόψιν τις επιδόσεις σε πέντε επιμέρους πεδία, τα οποία σχετίζονται άρρηκτα με την ελευθερία του Τύπου: την κατάσταση του μιντιακού τοπίου, το πολιτικό περιβάλλον, το νομικό πλαίσιο, την οικονομική κατάσταση, το κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο και την ασφάλεια των δημοσιογράφων.

Η ελευθερία του Τύπου έχει υποστεί συστημική κρίση από το 2021. Το σκάνδαλο των υποκλοπών δημοσιογράφων από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί, όπως συμβαίνει με τη δολοφονία του βετεράνου ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ το 2021. Διαδικασίες SLAPP είναι κοινά και ένας δημοσιογράφος καταδικάστηκε αυθαίρετα για διάδοση ψευδών ειδήσεων το 2023.

«Η ελευθερία του Τύπου βρίσκεται σε συστημική κρίση από το 2021. Το σκάνδαλο της παρακολούθησης δημοσιογράφου από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί, ούτε έχει εξιχνιαστεί η δολοφονία του βετεράνου δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021. Οι διαδικασίες SLAPP είναι συνηθισμένες, ενώ το 2023 ένας δημοσιογράφος (σ.σ.: ο Καναδός Ρομέν Σοβέ) καταδικάστηκε αυθαίρετα για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων».

Τοπίο των ΜΜΕ

«Η εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι μία από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη επί πολλά χρόνια. Λίγοι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι, όπως η Alter Ego Media, συνυπάρχουν με εκατοντάδες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, γεγονός που συμβάλλει στον μεγάλο κατακερματισμό του μιντιακού τοπίου», τονίζουν οι RSF. «Ομοίως, λίγοι επιχειρηματίες κατέχουν τη συντριπτική πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης, ενώ συμμετέχουν σε άλλους επιχειρηματικούς κλάδους με υψηλή ρύθμιση. Μερικοί από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος είναι πολύ πολωμένος».

Πολιτικό περιβάλλον


«Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος έχει υπό την επίβλεψή του τα δημόσια μέσα ενημέρωσης, πράγμα που θέτει σε κίνδυνο τη συντακτική τους ανεξαρτησία. Η ρυθμιστική αρχή για τη ραδιοτηλεόραση, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), που κατηγορείται ότι είναι αργό και αναποτελεσματικό, δεν έχει αναμορφωθεί σημαντικά ούτε από την τρέχουσα ούτε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), την οποία εποπτεύει ο πρωθυπουργός, ενεπλάκη στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχοι του spyware Predator».

Νομικό πλαίσιο

«Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο, με σκοπό να παρέχουν καλύτερη προστασία στους πολίτες από την αυθαίρετη παρακολούθηση σε απάντηση στο σκάνδαλο των υποκλοπών Predatorgate, δεν ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ένα νέο νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης οδήγησε στη δημιουργία μιας αμφιλεγόμενης επιτροπής δεοντολογίας. Χωρίς αποδείξεις, ένας δημοσιογράφος καταδικάστηκε βάσει του ποινικού κώδικα για διάδοση ψευδών πληροφοριών, ενώ μια τροπολογία που ψηφίστηκε το 2023 αυξάνει τον κίνδυνο φυλάκισης δημοσιογράφων για συκοφαντική δυσφήμιση».

Οικονομικό περιβάλλον

«Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση του αναγνωστικού κοινού και της διαφημιστικής δαπάνης, απειλεί την μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μένει να φανεί ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της νέας νομοθεσίας που αποσκοπεί στην αύξηση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας και της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης».

Κοινωνικό/πολιτιστικό πλαίσιο

«Οι εγκαταστάσεις ορισμένων ΜΜΕ δέχονται τακτικές επιθέσεις από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς, που τα βλέπουν ως ιδεολογικούς εχθρούς. Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν συχνά σεξισμό στον χώρο εργασίας».

Ασφάλεια δημοσιογράφων

«Η αστυνομία καταφεύγει τακτικά στη βία και σε αυθαίρετες απαγορεύσεις για να εμποδίσει τη δημοσιογραφική κάλυψη των διαδηλώσεων και της προσφυγικής κρίσης στα ελληνικά νησιά. Οι δημοσιογράφοι έχουν πέσει θύματα σωματικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων και μπροστά από τα σπίτια τους.

Παρά τις συλλήψεις που έγιναν τον Απρίλιο του 2023, η δολοφονία του αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος δολοφονήθηκε το μεσημέρι μπροστά στο σπίτι του στην Αθήνα το 2021, δεν έχει ακόμη εξιχνιαστεί.

Το περιορισμένο πεδίο δράσης της ομάδας εργασίας που έχει συγκροτηθεί για την προστασία των δημοσιογράφων την εμποδίζει να αντιμετωπίσει τη συστημική κρίση της ελληνικής δημοσιογραφίας».

1	Norway	91.89	94.87	89.84	89.5	90.48	94.74	0
2	Denmark	89.6	94.11	83.07	88.82	86.9	95.09	1
3	Sweden	88.32	91.03	85.5	90.16	82.78	92.12	1
4	Netherlands	87.73	88.41	84.09	87.59	87.34	91.23	2
5	Finland	86.55	89.05	80.9	86.16	84.52	92.13	0
6	Estonia	86.44	86.88	76.77	83.65	90	94.88	2
7	Portugal	85.9	91.51	72.92	83.79	88.27	93.03	2
8	Ireland	85.59	89.86	77	80.45	86.61	94.05	-6
9	Switzerland	84.01	87.78	72.32	78.85	85.2	95.92	3
10	Germany	83.84	85.22	77.63	84.69	82.38	89.29	11
11	Luxembourg	83.8	87.74	71.53	77.56	85.32	96.83	9
12	Latvia	82.9	84.42	74.69	80.29	83.21	91.9	4
13	Lithuania	81.73	80.84	70.72	81.41	83.6	92.1	-6
14	Canada	81.7	86.23	66.35	83.75	82.38	89.76	1
15	Liechtenstein	81.52	85.55	62.35	84.84	78.72	96.16	-4
16	Belgium	81.49	81.96	71.41	79.49	86.51	88.1	15
17	Czech Republic	80.14	80.21	62.58	80.18	85.16	92.58	-3
18	Iceland	80.13	79.94	65.1	79.11	83.28	93.24	0
19	New Zealand	79.72	85.36	72.08	71.15	79.76	90.24	-6
20	Timor-Leste	78.92	76.09	65.36	73.08	85.71	94.35	-10
21	France	78.65	78.93	66.27	78.18	81.5	88.38	3
22	Samoa	78.41	74.9	68.98	69.11	83.03	96.03	-3
23	United Kingdom	77.51	80.12	69.42	74.35	75.38	88.29	3
24	Jamaica	77.3	66.39	70.31	72.6	84.97	92.25	8
25	Trinidad and Tobago	76.69	66.97	66.76	71.26	86.41	92.06	5
26	Costa Rica	76.13	57.41	63.89	83.97	82.8	92.59	-3
27	Taiwan	76.13	74.7	56.77	80.05	76.39	92.76	8
28	Suriname	76.11	66.67	70.66	71.79	79.56	91.87	20
29	Slovakia	76.03	65.52	64.84	80.53	80.85	88.39	-12
30	Spain	76.01	68.96	59.72	81.73	79.56	90.08	6
31	Moldova	74.86	66.51	56.48	80.13	82.67	88.49	-3
32	Austria	74.69	68.99	60.2	78.45	75.3	90.53	-3
33	Mauritania	74.2	67.23	54.05	79.06	76.98	93.65	53
34	Namibia	74.16	65.46	63.37	77.08	75	89.88	-12
35	Dominican Republic	73.89	72.61	53.54	86.92	82.14	74.24	8
36	North Macedonia	73.78	66.98	54.17	83.17	75.15	89.43	2
37	Seychelles	73.75	67.1	59.79	74.23	75	92.62	-3
38	South Africa	73.73	72.57	58.78	80.29	82.06	74.95	-13
39	Australia	73.42	74.43	64.58	69.23	70.41	88.44	-12
40	Montenegro	73.21	68.31	56.06	78.15	73.05	90.48	-1
41	Cabo Verde	72.77	69.51	54.25	74.7	73.35	92.03	-8
42	Slovenia	72.6	67.85	49.81	81.03	73.7	90.58	8
43	Armenia	71.6	63.13	48.18	78.25	78.57	89.88	6
44	Fiji	71.23	59.26	64.66	69.04	74.35	88.86	45
45	Tonga	70.11	66.52	57.92	61.35	71.43	93.33	-1
46	Italy	69.8	64.44	52.75	72.94	69.98	88.86	-5
47	Poland	69.17	51.63	59.46	70.19	77.38	87.2	10
48	Croatia	68.79	57.81	49.42	78.1	68.92	89.68	-6
49	Romania	68.45	61.92	48.2	70.54	73.38	88.2	4
50	Ghana	67.71	59.5	47.92	74.79	73.41	82.94	12
51	Uruguay	67.7	53.62	48.36	76.65	70.58	89.29	1
52	Chile	67.32	68.84	46.98	68.75	68.45	83.57	31
53	Ivory Coast	66.89	61.43	55.05	74.63	73.08	70.28	1
54	Belize	66.85	51.57	49.48	62.18	77.98	93.06	-3
55	United States	66.59	69.03	61.07	74.49	72.06	56.31	-10
56	Gabon	65.83	58.51	49.74	70.19	71.09	79.59	38
57	Mauritius	65.55	50.43	47.4	62.88	80.12	86.9	6
58	Gambia	65.53	57.56	48.51	60.71	76.87	84.01	-12
59	Bulgaria	65.32	60.63	41.6	72.24	67.06	85.08	12
60	Liberia	65.13	54.87	45.98	73.08	71.43	80.27	6
61	Ukraine	65	67.15	62.24	78.61	75.89	41.11	18
62	South Korea	64.87	51.11	54.9	69.51	61.77	87.04	-15
63	Malawi	64.46	58.78	46.06	64.96	68.12	84.39	19
64	Sierra Leone	64.27	54.55	43.56	69.23	72.62	81.39	10
65	Cyprus	63.14	55.8	47.44	67.9	55.4	89.19	-10
66	Argentina	63.13	54.83	38.45	76.12	63.89	82.34	-26
67	Hungary	62.98	38.55	48.23	67.88	74.29	85.97	5
68	OECS	62.83	54.63	50.4	57.01	65.28	86.82	25
69	Congo-Brazzaville	62.57	54.28	42.92	63.27	67.14	85.24	12
70	Japan	62.12	53.07	55.83	64.35	54.38	82.95	-2
71	Comoros	61.47	48.84	52.19	62.02	65.71	78.57	4
72	Andorra	61.44	55.07	36.46	65.38	57.14	93.15	-35
73	Malta	60.96	45.35	49.57	60.1	61.9	87.9	11
74	Nepal	60.52	55.46	52.92	71.41	61.43	61.41	21
75	Kosovo	60.19	56.61	48.05	73.92	67.56	54.81	-19
76	Central African Republic	60.12	48.55	44.97	64.42	62.9	79.76	22
77	Guyana	60.1	44.93	46.61	60.46	65.18	83.33	-17
78	Guinea	59.97	49.28	50	64.58	69.05	66.95	7
79	Botswana	59.78	49.9	42.56	57.28	69.56	79.59	-14
80	Niger	59.71	54.35	44.58	67.69	67.5	64.42	-19
81	Bosnia-Herzegovina	58.85	44.53	40.34	67.4	58.87	83.12	-17
82	Brazil	58.59	57.89	44.68	66.88	57.14	66.37	10
83	Panama	58.55	41.18	49.83	55.13	64.68	81.94	-14
84	Qatar	58.48	50.56	51.39	41.9	59.9	88.66	21
85	Eswatini	58.31	49.13	41.25	47.31	64.29	89.58	26
86	Burkina Faso	58.24	47.94	54.89	62.8	63.92	61.64	-28
87	Thailand	58.12	54.35	48.54	50.58	54.52	82.62	19
88	Greece	57.15	45.25	37.61	64.68	52.44	85.78	19
89	Benin	56.73	47.68	39.48	57.31	63.33	75.83	23
90	Northern Cyprus	56.72	46.9	42.61	56.12	53.25	84.74	-14
91	Papua New Guinea	56.02	42.17	47.08	51.54	56.43	82.86	-32
92	Guinea Bissau	55.95	48.26	39.38	61.92	54.05	76.13	-14
93	Haïti	55.92	53.38	44.44	67.47	69.05	45.26	6
94	Senegal	55.44	52.9	44.21	62.5	65.87	51.71	10
95	Zambia	55.38	43.66	35.42	57.93	55.95	83.93	-8
96	Chad	54.81	48.73	43.49	61.06	63.1	57.67	13
97	Tanzania	54.8	47.41	41.07	50.69	63.44	71.42	46
98	Serbia	54.48	33.07	36.46	70.32	53.57	78.97	-7
99	Albania	54.1	42.27	34.64	67.47	66.96	59.16	-3
100	Madagascar	54.07	41.91	34.03	56.73	60.71	76.98	1
101	Israel	53.23	56.34	58.33	49.04	60.42	42.02	-4
102	Kenya	53.22	38.97	37.04	59.4	58.6	72.09	14
103	Georgia	53.05	36.23	39.93	67.31	60.45	61.35	-26
104	Angola	52.44	40.82	36.81	55.98	58.33	70.25	21
105	Mozambique	52.42	40.76	46.18	64.18	62.3	48.68	-3
106	Maldives	52.36	43.48	36.04	54.42	48.1	79.76	-6
107	Malaysia	52.07	44.35	45.63	34.04	52.62	83.72	-34
108	Burundi	51.78	45.32	44.89	53.32	58.01	57.37	6
109	Mongolia	51.34	40.35	32.75	56.31	61.31	65.96	-21
110	Ecuador	51.3	39.57	43.33	60.77	47.38	65.48	-30
111	Indonesia	51.15	38.95	33.46	57.57	47.77	77.98	-3
112	Nigeria	51.03	47.26	41.9	61.65	62.96	41.4	11
113	Togo	50.89	44.38	42.27	51.2	59.82	56.76	-43
114	Mali	50.56	48.12	44.41	59.27	63.53	37.47	-1
115	Paraguay	50.48	40.9	34.95	64.42	56.88	55.27	-12
116	Zimbabwe	50.31	36.96	40.63	52.76	52.68	68.5	10
117	Brunei	50.09	49.42	45.16	41.08	37.83	76.99	25
118	Tunisia	49.97	48.04	40.94	50.19	59.76	50.92	3
119	Colombia	49.63	48.05	37.58	72.71	48.08	41.75	20
120	Kyrgyzstan	49.11	30.19	48.73	48.4	50.66	67.59	2
121	Mexico	49.01	49.69	42.11	67.99	57.99	27.28	7
122	Lesotho	48.92	45.51	36.67	45.38	56.9	60.16	-55
123	Democratic Republic of Congo	48.91	46.52	42.29	51.54	65.83	38.34	1
124	Bolivia	48.88	31.24	38.08	57.59	59.79	57.7	-7
125	Peru	47.76	39.44	39.29	58.1	53.23	48.73	-15
126	Singapore	47.19	35.29	35.94	30.58	49.4	84.76	3
127	Equatorial Guinea	46.49	33.62	31.46	40.96	49.05	77.38	-7
128	Uganda	46	33.48	39.38	50	52.14	55	5
129	Morocco / Western Sahara	45.97	40.31	35.68	48.92	50.3	54.63	15
130	Cameroon	44.95	43.68	34.09	52.71	59.31	34.97	8
131	Kuwait	44.66	37.42	32.13	45.96	27.85	79.96	23
132	Jordan	44.3	31.7	35.68	36.06	38.69	79.37	14
133	El Salvador	44.01	29.21	42.23	50.3	49.27	49.04	-18
134	Philippines	43.36	36.14	37.11	47.48	51.64	44.44	-2
135	Hong Kong	43.06	34.68	45.88	39.33	47.73	47.67	5
136	South Sudan	42.57	31.34	43.75	52.04	48.21	37.52	-18
137	Oman	42.52	35.88	37.74	26.78	35.7	76.51	18
138	Guatemala	42.28	33.57	38.13	57.24	46.67	35.78	-11
139	Algeria	41.98	32.16	32.55	45.43	43.01	56.75	-3
140	Lebanon	41.91	45.03	34.82	45.6	42.18	41.92	-21
141	Ethiopia	41.37	33.9	41.2	50	47.62	34.13	-11
142	Kazakhstan	41.11	30.33	35.42	37.91	50.85	51.02	-8
143	Libya	40.59	40.5	37.27	44.23	36.77	44.16	6
144	Rwanda	40.54	35.65	32.08	54.42	50	30.56	-13
145	Somalia	39.4	35.99	42.01	35.58	44.84	38.56	-4
146	Honduras	38.18	35.36	34.89	49.17	35.95	35.51	23
147	Bhutan	37.29	25.8	31.04	29.62	28.57	71.43	-57
148	Uzbekistan	37.27	28.02	34.49	43.59	37.96	42.28	-11
149	Sudan	35.73	32.87	32.66	37.64	46.09	29.39	-1
150	Sri Lanka	35.21	30.43	32.16	42.19	29.61	41.68	-15
151	Cambodia	34.28	20.21	27.55	36.32	32.54	54.8	-4
152	Pakistan	33.9	29.17	33.73	42.97	37.73	25.88	-2
153	Laos	33.76	25	40.1	31.01	30.36	42.33	7
154	Yemen	33.67	33.91	28.33	40	31.43	34.67	14
155	Tajikistan	33.31	27.26	31.64	38.34	30.21	39.1	-2
156	Venezuela	33.06	17.68	31.63	37.33	38.74	39.91	3
157	Palestine	31.92	31.04	33.51	39.1	35.52	20.44	-1
158	Türkiye	31.6	20.02	28.91	37.38	37.05	34.63	7
159	India	31.28	21.58	31.67	40.87	33.33	28.97	2
160	United Arab Emirates	30.62	21.16	42.5	26.54	29.52	33.39	-15
161	Djibouti	30.14	24.12	26.74	30.63	29.08	40.13	1
162	Russia	29.86	19.88	33.72	31.43	37.28	27	2
163	Nicaragua	29.2	17.23	34.03	30.34	36.64	27.77	-5
164	Azerbaijan	27.99	17.08	18.01	35.85	37.76	31.27	-13
165	Bangladesh	27.64	19.36	27.83	31.32	32.65	27.03	-2
166	Saudi Arabia	27.14	21.01	40.36	20.43	30.06	23.84	4
167	Belarus	26.8	15.94	36.34	18.8	38.69	24.21	-10
168	Cuba	25.63	14.86	24.48	15.63	30.16	43.05	4
169	Iraq	25.48	20.65	22.14	26.44	29.46	28.69	-2
170	Egypt	25.1	16.1	24.69	29.81	27.62	27.27	-4
171	Myanmar	24.41	22.17	31.67	18.75	30	19.48	2
172	China	23.36	19.14	29.65	22.28	21.79	23.93	7
173	Bahrain	23.21	17.46	20.92	19.81	20.7	37.15	-2
174	Vietnam	22.31	13.22	20.57	28.37	23.51	25.86	4
175	Turkmenistan	22.01	13.22	17.88	30.93	15.67	32.32	1
176	Iran	21.3	23.19	23.44	20.03	19.84	20.02	1
177	North Korea	20.66	18.04	20.59	26.82	17.27	20.57	3
178	Afghanistan	19.09	20.07	29.06	16.35	16.07	13.9	-26
179	Syria	17.41	14.35	19.69	23.75	17.72	11.55	-4
180	Eritrea	16.64	12.75	18.54	16.92	20.71	14.26	-6